________________
૨૭૦
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૨૫૮-રપલ અવલંબન લઈને બાહ્યથી પ્રાપ્ત થતાં નિમિત્તોમાં ઉપેક્ષાને કેળવીને આત્માનું મોહથી અનાકુળ અવસ્થારૂપ સમાધિનું સદા ભાવન કરવું જોઈએ. જેથી સર્વ વિષમ સંયોગમાં ચિત્ત વિતરાગભાવનાથી ભાવિત થઈને વીતરાગ તુલ્ય થવા માટેના મહાબળને પ્રાપ્ત કરે. રિપટા શ્લોક -
कर्मक्षये हेतुरितीष्टमेकमैकान्तिकं साधुसमाधिसाम्यम् । उदाहृतास्तीर्थकरैर्विचित्रा,
दिग्दर्शनायास्य परे तु योगाः ।।२५९।। શ્લોકાર્ચ -
સુંદર સમાધિરૂપ સામ્ય કર્મક્ષયમાં એકાંતિક હેતુ છે એથી એક ઈષ્ટ છે કર્મક્ષય માટે સુંદર સમાધિસામ્ય એક ઈષ્ટ છે. વળી વિચિત્ર બીજા યોગો તીર્થકરો વડે આના દિગદર્શન માટે સમાધિ તરફ જવાને અનુકૂળ દિશા બતાડવા માટે, કહેવાયા છે. ર૫૯ll ભાવાર્થ -
આત્મા જેમ જેમ દેહાદિથી ભિન્ન એવા આત્માના નિરાકુળ સ્વભાવમાં સ્થિરભાવને પામે છે તે સ્થિરભાવના પ્રકર્ષ-અપકર્ષને અનુરૂ૫ આત્મામાંથી કર્મનો ક્ષય થાય છે પરંતુ અન્ય બહિરંગ આચરણાના પ્રકર્ષ-અપકર્ષને અનુરૂપ કર્મક્ષય થતો નથી તેથી દેહાદિથી ભિન્ન શુદ્ધ આત્માના પરિણામમાં આત્માનો જે જે પ્રકારે સ્થિરભાવ થાય છે તે ભાવને અનુરૂપ અવશ્ય કર્મક્ષય થાય છે તેથી કર્મક્ષય પ્રત્યે સુંદર સમાધિનું સામ્ય એકાંત હેતુ છે તેથી કર્મક્ષય માટે સમાધિ એક ઇષ્ટ છે, અન્ય કાંઈ ઇષ્ટ નથી.
ત્યાં પ્રશ્ન થાય કે તો તીર્થકરોએ અન્ય બાહ્ય આચરણાઓ મોક્ષના ઉપાય રૂપે કેમ બતાવી છે ? તેથી ગ્રંથકારશ્રી કહે છે –
જુદા-જુદા પ્રકારના બાહ્ય આચારો અંતરંગ સમાધિસામ્ય તરફ જવા માટેની દિશાને દેખાડવા માટે ભગવાને બતાવ્યા છે. તેથી એ પ્રાપ્ત થાય કે સંયમની
