________________
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૨૩૫-૨૩૬
प्रत्यक्षमेकं समतासुखं तु, समाधिसिद्धानुभवोदयानाम् ।। २३५ ।।
શ્લોકાર્થ :
ખરેખર દેવલોક્યું સુખ પરોક્ષ છે અને મોક્ષનું સુખ અત્યંત પરોક્ષ જ છે. વળી સમાધિથી સિદ્ધ એવા અનુભવના ઉદયવાળા મુનિઓનું સમતાનું સુખ એક પ્રત્યક્ષ છે. II૨૩૫ણા
ભાવાર્થ:
૨૪૯
સંસારી જીવોને મનુષ્યભવમાં દેખાતું સુખ પ્રત્યક્ષ છે પરંતુ દેવલોકનું સુખ પરોક્ષ છે તેથી પરલોકના સુખનો નિર્ણય નહીં થવાથી પરલોકના સુખના ઉપાયમાં યત્ન કરવા માટે લોકોને ઉત્સાહ થતો નથી. વળી મોક્ષનું સુખ તો અત્યંત પરોક્ષ જ છે; કેમ કે કોઈ સંસારી જીવે ક્યારેય અનુભવ્યું નથી. જ્યારે દેવલોકનું સુખ અત્યારે પરોક્ષ હોવા છતાં સંસારી જીવોએ પૂર્વમાં ક્યારેક અનુભવ્યું છે, તેથી જાતિસ્મરણ આદિથી કોઈકને દેવલોકનું સુખ સ્મરણ થઈ શકે છે, પરંતુ મોક્ષનું સુખ તો ક્યારેય સંસારી જીવે અનુભવ્યું નથી તેથી તેના સુખ માટે યોગમાર્ગમાં યત્ન કરવાનો ઉત્સાહ કોઈક વિચારકને ન થાય પરંતુ સમાધિથી સિદ્ધ એવા યોગીઓને સ્વઅનુભવના ઉદયને કારણે થતું સમતાનું સુખ પ્રત્યક્ષ જ છે તેથી તે સુખ માટે યત્ન કરવાનો ઉત્સાહ વિવેકીને થઈ શકે છે અને તે સુખ જ પ્રકર્ષને પ્રાપ્ત કરાવીને મોક્ષનું કારણ બનશે તેથી યોગીઓને અનુભવાતા સમતાના સુખના બળથી જ સુખના અર્થીએ સુખના એક ઉપાયભૂત યોગમાર્ગમાં જ યત્ન કરવો જોઈએ. II૨૩૫||
શ્લોક ઃ
वणिग् यथा रत्नपरीक्षया द्राक्,
परीक्ष्य रत्नं लभते प्रमोदम् । ज्ञानी तथाऽऽप्नोति समाधिशुद्ध्या, ब्रह्मानुभूयोपशमैकराज्यम् ।।२३६ ।।
