________________
૨૧૨
વૈરાગ્યકલ્પલતા/બ્લોક-૧૯૮
બ્લોક :
तथा तथा सनिपतत्सु कर्मस्कन्धेषु कूटस्थतया स्थितस्य । कर्तृत्वधीः स्यान्न समाहितस्य,
चिन्मात्रनिर्मग्नसमग्रवृत्तेः ।।१९८ ।। શ્લોકાર્થ :
તે તે પ્રકારે આત્મામાં આવીને સંશ્લેષ પામતા કર્મસ્કંધોમાં જે જે પ્રકારે હજી મોહનો નાશ થયો નથી તે તે મોહના પરિણામને અનુરૂપ આત્મામાં આવીને પડતા કર્મસ્કંધોમાં, ફૂટસ્થપણાથી રહેલા સમાધિવાળા મહાત્માને=પોતાનો આત્મા કેવળજ્ઞાન કેવળદર્શન સ્વરૂપ સદા સ્થિર એકસ્વભાવવાળો છે તે પ્રકારના ફૂટસ્થપણાથી રહેલા સમાધિ પરિણામવાળા મહાત્માને, કર્તુત્વબુદ્ધિ થતી નથી; કેમ કે ચૈતન્યમાત્રમાં નિર્મગ્ન સમગ્ર વૃત્તિ છે=આત્માના મોહથી અનાકુળ સ્વરૂપને આવિર્ભાવ કરવાના વ્યાપારમાં નિર્મગ્ન સર્વ વીર્યવ્યાપારની પ્રવૃત્તિ છે. ll૧૯૮li ભાવાર્થ
મહાત્માઓ પોતાના અધ્યવસાયથી જે મોહનાશને અનુકૂળ ઉદ્યમ કરી રહ્યા છે તે અધ્યવસાયકાળમાં પણ જેટલા અંશથી મોહનો પરિણામ નાશ નહીં થયેલ હોવાથી મોહનો પરિણામ વિદ્યમાન છે તેટલા અંશથી તેઓમાં કર્મપુદ્ગલો આવીને પડે છે છતાં તે કર્મપુદ્ગલોમાં કર્તુત્વબુદ્ધિના ઉમૂલન અર્થે તે મહાત્મા વિચારે છે કે પરમાર્થથી મારો આત્મા જ્ઞાન દર્શન સ્વરૂપ કૂટસ્થ પરિણામવાળો છે અને તે સ્વરૂપે હું સદા સ્થિત છું. આ પ્રકારના પરિણામમાં ઉપયોગરૂપે દૃઢ વ્યાપાર કરીને તે ભાવોને પ્રગટ કરવા માટે જ્યારે તે યોગી યત્ન કરે છે ત્યારે સમાધિવાળા એવા તે મહાત્માને કર્મપુદ્ગલોમાં કર્તુત્વબુદ્ધિ થતી નથી; કેમ કે પોતાના શુદ્ધ સ્વરૂપમાં નિર્મગ્નતા અર્થે તેમનો સંપૂર્ણ વિર્યવ્યાપાર પ્રવૃત્ત છે તેથી કર્મપુદ્ગલોને અવલંબીને હું કર્મ બાંધુ છું તેવો વિકલ્પ થતો નથી; કેમ કે સૂક્ષ્મદ્રષ્ટિથી વિચારનાર તે મહાત્માને પોતાનું વીર્ય સ્વસ્વરૂપમાં નિવેશ પામતું
