________________
વૈરાગ્યકલ્પલતા/બ્લોક-૧૫-૧૯૬
૨૦૯ ચિંતવનકાળમાં જે મનોપુદ્ગલો વર્તે છે તે મનોવર્ગણાના પુદ્ગલો જન્ય વિકલ્પરૂપ આત્માની પરિણતિ છે, તે પરિણતિથી પોતાનો આત્મા ભિન્ન છે અર્થાત્ “આ મને ઇષ્ટ છે, આ મને અનિષ્ટ છે એ પ્રકારના બાહ્ય પદાર્થોને આશ્રયીને થતા વિકલ્પોથી પોતાનો આત્મા ભિન્ન છે અને આ ભગવાને બતાવેલાં પાંચ મહાવ્રતો મને ઇષ્ટ છે અને તે મહાવ્રતોથી ભિન્ન ભાવો મને અનિષ્ટ છે એ પ્રકારના વિકલ્પોથી પણ પોતાનો આત્મા ભિન્ન છે. તેથી સર્વ વિકલ્પોથી પર એવા શુદ્ધ આત્માને જોનારા તે મહાત્માને મનનથી ઉત્પન્ન થતા મનમાં અહંપણાની બુદ્ધિ થતી નથી. તેથી મારી ચિંતવનશક્તિ ઘણી છે, હું સૂક્ષ્મ પદાર્થોને જોનારો છું ઇત્યાદિ અભિમાન તે યોગીને ક્યારેય થતું નથી પરંતુ સદા દેખાય છે મારા આત્માનું શુદ્ધ સ્વરૂપ જે કર્મથી આવૃત છે. તે સ્વરૂપને પ્રગટ કરવામાં અસમર્થ એવો હું મનોવર્ગણાના પુદ્ગલોને અવલંબીને કાંઈક યત્ન કરી શકું છું તેથી તે શક્તિમાં સહાયક એવા મનમાં હુંપણાની બુદ્ધિથી તેઓને ક્યારેય અભિમાન થતું નથી. II૧૯ત્પા શ્લોક :
कुमारतायौवनवार्थकादीनुच्चत्वगौरत्वमृदुत्वमुख्यान् । स्वस्मिन् गुणान् को वपुषोऽधिरोप्य,
समाहितोऽहंकुरुते मनस्वी ।।१९६।। શ્લોકાર્ચ -
શરીરના કુમારતા, યૌવન, વાર્ધક્યાદિ ગુણોને કે ઉચ્ચત્વ, ગૌરત્વ કે મૃદુત્વ પ્રમુખ ગુણોને પોતાનામાં–આત્મામાં, આરોપણ કરીને સમાધિવાળો એવો કોણ બુદ્ધિમાન અહંકાર કરે ? અર્થાત્ ક્યારેય અહંકાર કરે નહિ. II૧૯૬ll ભાવાર્થ
સમાધિમાં રહેલા મહાત્માઓ હંમેશાં પોતાના મૃદુ સ્વભાવને પ્રગટ કરવા અર્થે પોતાના આત્માના શુદ્ધગુણો તરફ નમ્ર પરિણામવાળા હોય છે અર્થાત્
