________________
૧૮૨
વૈરાગ્યકલ્પલતા/બ્લોક-૧૬૮-૧૬૯ શ્લોકાર્ચ -
સૂત્રમાં જે વિહિત નથી જ અને નિવારિત પણ નથી=સૂત્રમાં નિષેધ પણ કરાયેલ નથી, પરંતુ ચિરરૂઢ છે=ચિરકાળથી પરંપરામાં આવેલું છે તેને પણ આલોચન કર્યા વગર માર્ગભેદના ભયથી જ સમાધિવાળા મુનિઓ દૂષિત કરતા નથી. II૧૬૮II ભાવાર્થ :
ભગવાનનું શાસન ઉત્સર્ગ-અપવાદયુક્ત છે તેથી ઉચિત કાળે ઉત્સર્ગના સેવનથી જ મહાત્માઓ કલ્યાણ સાધે છે અને તથાવિધ સંયોગમાં અપવાદનું સેવન કરીને પણ કલ્યાણ સાધે છે. તેવા મહાત્માઓને કોઈક પ્રવૃત્તિ પૂર્વ સાધુઓની પરંપરાથી ચિરરૂઢ જણાય અને તેવી પ્રવૃત્તિ કરવાનું વિધાન શાસ્ત્રમાં પ્રાપ્ત થતું ન હોય અને તેનો નિષેધ પણ શાસ્ત્રમાં પ્રાપ્ત થતો ન હોય ત્યારે સમાધિને પામેલા-મુનિઓ સન્શાસ્ત્રની મર્યાદાથી આ પ્રવૃત્તિ ઉચિત છે કે ઉચિત નથી તેનો નિર્ણય કરવા યત્ન કરે છે અને કોઈક રીતે નિર્ણય થાય તેમ ન જણાય તો તે પ્રવૃત્તિને દૂષિત કરતા નથી અર્થાત્ આ પ્રવૃત્તિ શાસ્ત્રસંમત નથી તેવી સંભાવના લાગવા માત્રથી તે પ્રવૃત્તિ અનુચિત છે તેમ કહેતા નથી; કેમ કે અપવાદથી કોઈક ગીતાર્થોએ તે પ્રવૃત્તિ આચરેલી હોય અને તે પ્રવૃત્તિમાર્ગ બને તેમ હોય અને તે પ્રવૃત્તિ પોતાને ઉચિત નથી તેવી સંભાવના લાગે એટલા માત્રથી તેને દૂષિત કરે તો ઉચિત પ્રવૃત્તિને દૂષિત કરવાથી માર્ગનાશનો પ્રસંગ આવે. તેથી સમાધિવાળા મુનિઓ તેવા સ્થાનમાં મૌન લઈને તે પ્રવૃત્તિને સ્વીકારી લે છે અને શાસ્ત્રના બળથી નક્કી જ થાય કે આ પ્રવૃત્તિ ઉચિત નથી તો જ તેને દૂષિત કરે છે, અન્યથા નહિ. II૧૬૮ અવતરણિકા -
જે સાધુઓ ભગવાનના વચનથી ભાવિતમતિવાળા નથી તેથી સ્વમતિ અનુસાર સંયમની પ્રવૃત્તિ કરનારા છે તેઓ કેવા છે તે બતાવવા અર્થે કહે છે –
