________________
૧૭૬
વૈરાગ્યકાલતા/શ્લોક-૧૨-૧૩ ભાવાર્થ :
કેટલાક અલ્પસત્ત્વવાળા જીવો સંયમને ગ્રહણ કર્યા પછી સુભટ ભાવ તુલ્ય સામાયિકના પરિણામમાં ઉદ્યમ કરતા નથી અને વિચારે છે કે કોઈપણ હેતુથી સામાયિકના પરિણામરૂપ સમાધિથી આપણો પાત થાય તો આપણે કોના બળથી આજીવિકા કરી શકીએ માટે પોતાને આજીવિકામાં મુશ્કેલી ન આવે તે અર્થે શાસ્ત્ર ભણે છે અને તેમાં સ્વમતિ અનુસાર શાસ્ત્ર જોડવારૂપ કુતર્કકથાશાસ્ત્ર કે જ્યોતિષશાસ્ત્ર, કે વૈદ્યકશાસ્ત્ર કે નાટકાદિશાસ્ત્ર ભણે છે. બોધના બળથી કદાચ પોતે સંયમ પાળી ન શકે તોપણ તે શાસ્ત્રના બોધના બળથી આજીવિકા થઈ શકશે તે આશયથી વૈદ્યકઆદિ શાસ્ત્ર તેઓ ભણે છે પરંતુ અધ્યાત્મની શુદ્ધિના અર્થે તેઓ શાસ્ત્ર ભણતા નથી.
અહીં વિશેષ એ છે કે જે સાધુઓ સમાધિવાળા હોય તેઓ કોઈક હેતુથી સમાધિને પાત પામે પરંતુ જે સાધુઓએ દીક્ષા ગ્રહણ કરી છે છતાં ભાવિની આજીવિકાના અર્થે શાસ્ત્રો ભણે છે તેઓમાં પરમાર્થથી સમાધિ નથી તેથી તે સાધુઓ કોઈપણ હેતુથી સમાધિથી પાત પામે છે તેમ કહી શકાય નહિ; આમ છતાં તેઓ સંયમની ક્રિયાઓ કરે છે, સંયમના આચારો પાળે છે તેને સામે રાખીને “તે સમાધિથી કોઈક હેતુથી પોતે પાત પામશે તો ગૃહસ્થ અવસ્થામાં પોતે શાસ્ત્રના બળથી આજીવિકા કરી શકશે તે આશયથી તેઓ શાસ્ત્ર ભણે છે” એમ કહેલ છે. I૧૯શા શ્લોક :
रणाङ्गणे शूरपुरस्सरास्तु, पश्यन्ति पृष्ठं न हि मृत्युभीताः । समाहिताः प्रव्रजितास्तथैव,
वाञ्छन्ति नोत्प्रव्रजितुं कदाचित् ।।१६३।। શ્લોકાર્ચ -
રણાગણમાં યુદ્ધભૂમિમાં, શૂરપુરસરો શૂરવીરતાને આગળ કરનારા યોદ્ધાઓ મૃત્યુથી ભય પામેલા પીછેહઠ કરતા નથી તે પ્રમાણે જ
