________________
૧૬૪
શ્લોક ઃ
शोचन्ति न स्वं च परं च मन्यो
रन्योऽन्यकर्मव्यतिहारमग्नम् ।
शुद्धर्जुसूत्रक्षणमार्गणाभि
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૧૫૧
स्तपस्विनः प्राप्तसमाधिनिष्ठाः । । १५१ । ।
શ્લોકાર્થ :
પ્રાપ્ત કરી છે સમાધિમાં નિષ્ઠા જેમણે એવા તપસ્વી સાધુઓ શુદ્ધ ઋજુસૂત્રક્ષણની માર્ગણાને કારણે મત્યુથી=દીનતાથી, અન્યોન્યકર્મના વ્યતિહારમાં મગ્ન એવા સ્વપરનો શોચ કરતા નથી=ચિંતા કરતા નથી. II૧૫૧
ભાવાર્થ:
ઋજુસૂત્રનય પરકીય વસ્તુ પોતાને અનુપયોગી હોવાથી તેને વસ્તુરૂપે સ્વીકારતો નથી. જેમ પરકીય ધન પોતાને અનુપયોગી હોવાથી ઋજુસૂત્રનય પ૨કીય ધન છે તેને ધનરૂપે સ્વીકારતો નથી. તેથી એ પ્રાપ્ત થાય કે શુદ્ધઋજુસૂત્રનય આત્માના શુદ્ધસ્વરૂપથી અન્ય એવા દેહાદિની ક્રિયા અને આત્માના શુદ્ધ સ્વભાવની ક્રિયા ભિન્ન છે તેમ માને છે અને દેહની ક્રિયા મારી ક્રિયા નથી, પરંતુ જેમ ૫૨નું ધન મારું નથી તેમ પરની ક્રિયા મારી નથી તેમ જોવામાં ઋજુસૂત્રનય મગ્ન છે. તેથી ઋજુસૂત્રનયની દૃષ્ટિથી જોનારા મહાત્મા સ્વ-પરનો શોક કરતા નથી; કેમ કે પર દેહના નાશમાં મારો નાશ નથી અને મારું સ્વરૂપ કોઈનાથી નાશ થાય તેમ નથી તેથી દીનતાને પામીને શોક કરતા નથી. વળી, તે મહાત્માઓ કર્મોને તપાવીને આત્માને પૃથક્ કરી રહ્યા છે તેથી તપસ્વી છે. અને ભગવાનના વચનથી ભાવિત થઈને પ્રાપ્તસમાધિ નિષ્ઠાવાળા છે અર્થાત્ સમાધિભાવમાં સ્થિર થયેલા છે. તેથી શુદ્ધ ઋજુસૂત્રનયના ક્ષણિક માર્ગણાથી જોવાના વ્યાપારવાળા હોય છે. તેથી તેઓને સ્વના કે પરના કોઈ પ્રકારના વિનાશમાં દીનતાથી શોક થતો નથી; કેમ કે ઋજુસૂત્રનયની દૃષ્ટિથી પરકીય વસ્તુને તેઓ વસ્તુરૂપે સ્વીકારતા નથી, પરંતુ નિર્લેપભાવથી વસ્તુના તે તે ભાવોને જોનારા હોય 9.1194911
