________________
વૈરાગ્યકલ્પલતા/બ્લોક-૧૪૪–૧૪૫
૧૫૭ વિકલ્પો કરીને આત્માને સમભાવની બુદ્ધિથી વાસિત કરે છે. તેથી તે મહાત્મા વિચારે છે કે મને જે પરમસુખ ઈષ્ટ છે તે પરમસુખ સમભાવથી જ પ્રગટ થાય છે અને સમભાવની વૃદ્ધિથી જ વૃદ્ધિ પામે છે અને સમભાવની નિષ્ઠાથી વીતરાગપણાની પ્રાપ્તિ દ્વારા તે સુખ સ્થિરભાવને પામે છે. તેથી મુનિ ભિક્ષાઅટનાદિ માટે જાય છે ત્યારે પણ વિચારે છે કે જો સંયમને પોષક નિર્દોષ ભિક્ષા મળશે તો તે ભિક્ષા દ્વારા દેહનું પાલન કરીને આહારથી ઉપખંભ પામેલા દેહ દ્વારા વિશેષ પ્રકારે સ્વાધ્યાય આદિ પ્રવૃત્તિ કરીને સંયમની હું વૃદ્ધિ કરીશ અને સંયમને અનુકૂળ નિર્દોષ ભિક્ષા નહીં મળે તો તપમાં વિર્ય ફોરવીને હું સંયમની વૃદ્ધિ કરીશ. આ પ્રકારે સંયમની વૃદ્ધિના લક્ષવાળા તે મુનિ યતનાપૂર્વક ભિક્ષાટનાદિ ક્રિયા કરે છે ત્યારે સંયમને ઉપખંભક નિર્દોષ આહાર પ્રાપ્ત થાય તો સહેજ પણ હર્ષ થતો નથી અને ઘણી ગવેષણા કરવા છતાં સંયમને ઉપષ્ટક આહાર ન મળે તોપણ ખેદ થતો નથી પરંતુ લાભ દ્વારા કે અલાભ દ્વારા પણ સમપરિણામને ધારણ કરીને તે મહાત્મા સમાધિની વૃદ્ધિ કરે છે. વળી, તે મહાત્મા અંતરંગ સમાધિના અર્થી હોવાથી શાતા-અશાતારૂપ સુખદુઃખ પ્રત્યે કે જીવન-મરણ પ્રત્યે તુલ્યવૃત્તિ ધારણ કરે છે. અને સર્વત્ર તુલ્યવૃત્તિ હોવાને કારણે પોતાનો સર્વત્ર વર્તતો તુલ્ય ભાવ રતિ-અરતિ દ્વારા પણ ક્યાંય હણાતો નથી તેથી સદા સમાધિવાળા છે અને આવા સમાધિથી સિદ્ધ થયેલા એવા તેઓ જે મુનિ છે. અન્ય સર્વે વેશમાત્રથી મુનિ છે. I૧૪૪ અવતરણિકા -
વળી, સમાધિવાળા મુનિ કેવા હોય તે સ્પષ્ટ કરે છે – શ્લોક :
नोवेगवेगोऽप्यरतिर्न येषां, न चाप्यनेकाग्रतया चलत्वम् । समाहितांस्तान् लसदेकटण्कोत्कीर्णज्ञभावान् शरणं प्रपद्ये ।।१४५।।
