________________
૧૫૪
વૈરાગ્યકાલતા/બ્લોક-૧૪૨-૧૪૩ દિશામાં યત્ન કરવો તે સ્પષ્ટ દેખાય છે. તેથી સુખપૂર્વક અંતરંગ એવા આત્માના સમાધિના માર્ગમાં અસ્મલિત ગમન કરે છે અને તેના કારણે તેઓના આત્મામાં સમાધિની પરમ સ્વસ્થતા વર્તે છે. તેથી તેઓનું મન હંમેશાં સમાધિમાં રત છે અને તેના કારણે પોતે ન કર્યું હોય એવા અસમંજસ લોકના અપવાદમાં પણ તે મહાત્માને અરતિ થતી નથી પરંતુ સર્વસંયોગમાં પરમ સ્વસ્થતાપૂર્વક અંતરંગ સમાધિની વૃદ્ધિ માટે તે મહાત્મા સદા યત્ન કરે છે.
અહીં વિશેષ એ છે કે જીવમાત્ર સુખના અર્થ છે અને સુખ અંતરંગ સમાધિથી પ્રાપ્ત થાય છે. આમ છતાં સંસારીજીવોમાં આત્માની સમાધિની દિશામાં જવા માટેનો માર્ગ જ્ઞાનાવરણીય કર્મના ઉદયથી ગાઢ આચ્છાદિત વર્તે છે તેથી સુખના અર્થી જીવો સુખના પરમ ઉપાયભૂત સમાધિના માર્ગને જોઈ શકતા નથી. માત્ર બાહ્યચક્ષુ દ્વારા બાહ્યસુખસામગ્રીમાં સુખનો માર્ગ જોઈ શકે છે અને બાહ્ય વિષમ સામગ્રીમાં દુઃખનો માર્ગ જોઈ શકે છે. તેથી બાહ્ય ઇષ્ટસામગ્રીને-પામીને રતિ અનુભવ કરે છે અને બાહ્ય અનિષ્ટ સામગ્રીને પામીને અરતિનો અનુભવ કરે છે, જ્યારે દિવ્ય અંજનવાળી ચહ્યું છે જેમને એવા મુનિ તો સર્વજ્ઞના વચનના બળથી અંતરંગ સમાધિના પરમાર્થને જોનારા છે અને સદા સ્વપરાક્રમના બળથી તે સમાધિની વૃદ્ધિ માટે જ ઉદ્યમ કરનારા છે. તેવા મહાત્માઓને લોકના અપવાદમાં પણ અરતિ થવાનો પ્રસંગ પ્રાપ્ત થતો નથી પરંતુ સદા સમાધિનું સુખ જ વૃદ્ધિ પામે છે. II૧૪શા અવતરણિકા :
મોક્ષમાર્ગમાં અભ્યસ્થિત વ્યક્તિને જ્ઞાન-ક્રિયા કરતાં સાપરિણામ કઈ રીતે વિશેષ ઉપકારક છે તે બતાવવા માટે કહે છે – શ્લોક :
ज्ञानक्रियाऽश्वद्वययुक्समाधिरथाधिरूढः शिवमार्गगामी । न ग्रामपुःकण्टकजारतीनां, जनोऽनुपानत्क इवार्तिमेति ।।१४३।।
