________________
૧૪૮
વૈરાગ્યકાલતા/શ્લોક-૧૩૮–૧૩૯ ચકોરપક્ષીને વર્ષાના પાણીનું પાન કરવામાં અત્યંત પ્રીતિ હોય છે, તેથી વરસાદની પૂર્વે સખત ગરમી વર્તે છે ત્યારે પણ તેને આકુળતા નથી, પરંતુ તે ચકોરપક્ષી વિચારે છે કે આ ગરમીને કારણે જ સુધાના પાનતુલ્ય વર્ષા આવશે, તેથી જેમ ચકોર પક્ષીને તે ગરમીમાં અનાકુળતા વર્તે છે, તેમ સમાધિમાં રતિવાળા યોગીઓને સમાધિની પ્રાપ્તિના એક ઉપાયભૂત જિનવચનાનુસાર અત્યંત તીવ્રક્રિયાઓમાં પણ અરતિ થતી નથી.
આશય એ છે કે અનાદિથી મોહવાસિત આત્મા છે, તેથી આત્મામાં મોહના સંસ્કારો આધાન થયેલા છે તેનો નાશ કરવા અર્થે યોગીઓ જિનવચનનું અવલંબન લઈને અત્યંત સુપ્રણિધાનપૂર્વક મોહથી વિરુદ્ધ ભાવો ઉલ્લસિત થાય તે પ્રકારના અંતરંગ યત્નપૂર્વક સર્વસંયમની ક્રિયાઓ કરે છે, તેથી તે સંયમની ક્રિયાઓ અત્યંત અપ્રમાદથી સાધ્ય હોવાને કારણે અતિ તીવ્રક્રિયાઓ છે અને તેવી તીવ્રક્રિયાઓમાં સામાન્ય જીવોને અરતિ થાય છે, તેથી સ્વભૂમિકા અનુસાર ધર્મઅનુષ્ઠાનની તે તે પ્રવૃત્તિમાં પણ દોષના પરિહારપૂર્વક યત્ન સામાન્ય જીવો કરી શકતા નથી, પરંતુ આ ક્રિયાઓ કષ્ટસાધ્ય છે તેમ માનીને યથાતથા કરે છે. જ્યારે યોગીઓ તો સમાધિમાં રતિવાળા હોવાથી સમાધિનું કારણ બને તે રીતે સર્વક્રિયાઓ અત્યંત સાવધાનતાપૂર્વક કરે છે અને તે ક્રિયાના બળથી અવશ્ય સમાધિ પ્રગટશે તેવો સ્થિર નિર્ણય હોવાથી કષ્ટસાધ્ય એવી પણ ક્રિયાઓમાં યોગીઓને અરતિ થતી નથી. II૧૩૮II અવતરણિકા :
પૂર્વશ્લોકમાં કહ્યું કે યોગીઓને સમાધિમાં રતિ હોવાથી અત્યંત તીવ્રક્રિયામાં પણ અરતિ થતી નથી. તેથી હવે જે યોગીઓ અત્યંત તીવ્રક્રિયાઓનું સેવન કરીને સમાધિશુદ્ધિને પામે છે, ત્યારે તેઓનું ચિત્ત કેવું હોય છે તે બતાવે છે – શ્લોક :
विविच्य नैव प्रसरेदरत्यानन्दावभासोऽपि समाधिशुद्धौ ।
