________________
80
यति धर्मविशिका एकादशी વિપાક ક્ષમા :- ક્રોધના કડવા વિપાકોનો વિચાર કરીને રાખવામાં આવતી क्षमा. वयन क्षमा = मागमवयनो या रीने रणाती क्षमा. धर्मोत्तरक्षमा :વચનક્ષમાના ચિરકાળના અભ્યાસથી સ્વભાવગત બની ગયેલ ક્ષમા. આ ક્ષમા મહાત્માઓમાં ચન્દનગબ્ધન્યાયે એકમેક થઈ ગઈ હોય છે.
પ્રથમ ત્રણ ક્ષમામાં ફળ પર લક્ષ્ય છે, માટે તેને સાપેક્ષ કહી અને છેલ્લી બે ક્ષમા નિરપેક્ષ છે, કારણ કે તેમાં ફળ પર નજર નથી.
बारसविहे कसाए खविए उवसामिए य जोगेहिं । जं जायइ जइधम्मो ता चरिमं तत्थ खंतिदुगं ॥ ४ ॥ द्वादशविधे कषाये क्षपिते उपशामिते च योगैः ।
यज्जायते यतिधर्म स्तच्चरमं तत्र क्षान्तिद्विकम् ॥ ४ ॥
મન, વચન અને કાયાના શુભ યોગો વડે પ્રથમ બાર કષાયનો ક્ષય કે ઉપશમ થયા પછી જે યતિધર્મ પ્રકટે છે તેમાં વચન ક્ષમા અને ધર્મોત્તરક્ષમાં હોય છે.
सव्वे य अईयारा जं संजलणाणमुदयओ हुंति । ईसिजलणा य एए कुओवगारादविक्खेह ॥ ५ ॥ सर्वे चातिचारा यत्संज्वलनानामुदयतो भवन्ति ।
ईषज्ज्वलनाश्चैते कृतोपकाराद्यपेक्षेह ॥ ५ ॥ સર્વ અતિચારો (યતિધર્મનાં પાલનમાં લાગતા અતિચારો) સંજવલન કષાયના ઉદયથી થાય છે, તે કાંઈક જ્વલન સ્વરૂપ છે. એટલે કે – સંજવલન કષાયના ઉદયથી થતા અતિચારો (કે સંજ્વલન કષાયો) આત્મામાં થોડો વિકાર લાવે છે. જેના ઉપર પોતે ઉપકાર કર્યો હોય તે પણ અપકાર કરવા તૈયાર થઈ જાય એવા કોઈ નિમિત્તથી આ અતિચારો (સંજ્વલન કષાયનો ઉદય) થઈ જાય.
छटे उण गुणठाणे जइधम्मो दुग्गलंघणं तं च । भणियं भवाडवीए न लोगचिंता तओ इत्थं ॥ ६ ॥ षष्ठे पुनर्गुणस्थाने यतिधर्मो दुर्गलंघनं तच्च ।
भणितं भवाटव्यां न लोकचिन्ता ततोऽत्र ॥ ६ ॥ १ अ छटे गुणठाणे २ च भणियं च
