________________
92
शिक्षाविंशिका द्वादशी જ મૌન = મુનિપણું છે. વેધસંવેદ્યપદ યોગિઓને જ હોય. તેમાં અપાયાદિના કારણરૂપ સ્ત્રી આદિ વેધ (વેદવાયોગ્યવતુ) આગમથી વિશુદ્ધ થયેલ એવી–અપ્રવૃત્તિ બુદ્ધિથી સંવેદાય છે. શબ્દના અર્થ પ્રમાણે તે “વેદ્ય સંવેદ્યપદ” તરીકે શાસ્ત્રમાં યથાર્થ કહેલ છે. યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય શ્લોક ૭૨ અને ૭૪ માં એનું સ્વરૂપ જણાવતાં કહ્યું છે કે –
યોગદષ્ટિસમુચ્ય શ્લોક ૭૨/૭૪ 'पदं तु वेद्यसंवेद्यपदमेव हि योगिनाम् ॥ ७२ ॥ वेद्यं संवेद्यते यस्मिन् अपायादिनिबन्धनम् । तथा प्रवृत्तिबुद्धयापि स्त्र्याद्यागमविशुद्धया ॥ ७३ ॥ तत्पदं साध्ववस्थानाद् भिन्नग्रन्थ्यादिलक्षणम् ।
अन्वर्थयोगतः तन्त्रे वेद्यसंवेद्यमुच्यते ॥ ७४ ॥ पढममहं पीई वि हु पच्छा भत्ती उ होउ एयस्स । आगममित्तं हेऊ तओ असंगत्तमेगंता ॥ १७ ॥ प्रथममथ प्रीतिरपि खलु पश्चाद्भक्तिस्तु भवत्येतस्य । आगममात्रं हेतुस्ततोऽसंगत्वमेकान्तात् ॥ १७ ॥ जइणो चउव्विहं चिय अन्नेहि वि वन्नियं अणुट्ठाणं । पीईभत्तिगयं खलु तहागमासंगभेयं च ॥ १८ ॥ यतेश्चतुर्विधमेवान्यैरपि वर्णितमनुष्ठानम् ।
प्रीतिभक्तिगतं खलु तथाऽऽगमासङ्गभेदं च ॥ १८ ॥ પ્રથમ તે યતિને પ્રીતિ હોય છે, પછી ભક્તિ જાગે છે. પછી એના અનુષ્ઠાનમાં માત્ર આગમ-શાસ્ત્રવચન જ હેતુ હોય. પછી એકાન્તથી એના અનુષ્ઠાનમાં અસંગતા આવે. અન્યોએ પણ યતિને પ્રીતિ અનુષ્ઠાન, ભક્તિ અનુષ્ઠાન, વચનાનુષ્ઠાન અને અસંગાનુષ્ઠાન એ ચારે પ્રકારનું અનુષ્ઠાન હોય એમ કહ્યું છે. (ટી.) પ્રથમ ક્રિયા ઉપર પ્રીતિ જાગવાથી ક્રિયા કરે, પછી એનું માહાસ્ય-ઉપકાર વગેરે વધુને વધુ સમજાતાં ભક્તિ જાગે, એટલે ભક્તિથી ક્રિયા કરે પછી ભગવાને કહ્યું છે, એ રીતે મારે ક્રિયા કરવી એ વિચારથી શાસ્ત્રોક્ત રીતે અવિકલ ક્રિયા કરે એના દીર્ઘકાલના અભ્યાસથી એ ક્રિયાઓ તેને સ્વભાવગત બની જાય એટલે પછી કોઈપણ આલંબન વિના સહજભાવે તે એ રીતે પ્રવર્તે તે અસંગક્રિયા. ષોડશક–૧૦ શ્લો. ૩/૧૦માં ચાર
१ अ ग पीई वि उ २ घ मेगंतो ।
