________________
84
यति धर्मविंशिका एकादशी पक्षिण उपमया यद्धर्मोपकरणातिरेकेण वस्तुनोऽग्रहणं खलु तदाकिंचन्यमिह भणितम् ॥ १३ ॥
જેમ પક્ષી આકાશ માર્ગમાં ઉડવા માટે પોતાની પાંખ સિવાય કંઈ ગ્રહણ કરતું નથી. તેમ મુનિ પણ મોક્ષમાર્ગ ઉપર ગતિ કરવા માટે ધર્મના ઉપકરણો સિવાય અન્ય કાંઈ પણ ગ્રહણ કરતા નથી. ધમપકરણ સિવાયની વસ્તુનું અગ્રહણ એજ અહિં આકિંચન્ય કહ્યું છે. (શરીર અને ધર્મોપકરણાદિમાં નિર્મમત્વ તે અકિંચન્ય. પ્રવચન સારોદ્ધાર) (ટી.) જેમ પક્ષી બે પાંખ વિના બીજો કોઈ બોજો ન લે તો તે સહેલાઈથી ઉડી શકે છે, તેમ સાધુ ધર્મોપકરણરૂપ પાંખ સિવાયની કોઈ વસ્તુ ન લે તો આરાધનારૂપી આકાશમાં સહેલાઈથી વિહરી શકે.
मेहुणसन्नाविजएण पंचपरियारणापरिच्चाओ । बंभे मंणवत्तीए जो सो बंभं सुपरिसुद्धं ॥ १४ ॥ मैथुनसंज्ञाविजयेन पञ्चपरिचारणापरित्यागः ।
ब्रह्मणि मनोवृत्त्या यः स ब्रह्म सुपरिशुद्धम् ॥ १४ ॥ મૈથુન સંજ્ઞાના વિજય વડે અને બ્રહ્મચર્યમાં મનની સ્થાપના વડે પાંચ પ્રકારની પ્રવિચારણાનો જે ત્યાગ તે વિશુદ્ધબ્રહ્મચર્ય છે. (શબ્દાદિ પાંચ વિષયોનો સંયમ) જુઓ આચારાંગ પ્રથમશ્રુતસ્કંધ.
कायफरिसरूवेहिं सद्दमणेहिं च इत्थ पवियारो । रागा मेहुणजोगो मोहुदयं इफलो सव्वो ॥ १५ ॥ कायस्पर्शरूपैः शब्दमनोभ्यां चात्र प्रविचारः ।
રામૈથુનયોલે મોહોર્યા રતિન: સર્વ: | ૨૦ કાયાના સ્પર્શ, રૂપ, શબ્દ અને મન વડે અહીં પ્રવિચાર હોય તે સર્વ રાગ પ્રધાન હોવાથી મૈથુનમાં પ્રવર્તાવે છે અને તે રતિજનક (હોવાથી) મોહોદય સ્વરૂપ છે. (ટી.) મેહનો = મૈથુનમાં પ્રવર્તાવે એવો યોગ અથવા પ્રવિચાર એજ મૈથુનયોગ છે. (અહીં સ્પર્શ, રૂપ, શબ્દ એ ત્રણ જ લીધા છે અને રસ, ગંધ નથી લીધા એ સૂચક છે. કારણ કે - (સ્ત્રીના) સ્પર્શાદિનો પ્રવિચાર મૈથુનમાં સીધો જ લઈ જાય છે. જ્યારે રસનો ભોગ મૈથુનનું પરંપરાએ કારણ બને છે. પરંતુ રસ અને ગંધની વિચારણા (પ્રવિચારણા) સીધી જ મૈથુન નજીક નથી બનતી) અહીં “મૈથુનમાં
१ क घ च पवियारणा २ घ मणवित्तिए
