________________
૭૪]
[પ્રરૂપણાવિચારગ્રસ્થાનુવાદ કરેલ છે. બાકી ભવસ્થ સંસારમાં રહેતા અને સિદ્ધ નથી થયા તે પ્રાણીઓને કર્મબંધ સિદ્ધાંતમાં કહેલો છે. કેવા પ્રકારનો કહ્યો છે? તે જણાવે છે. વિચિત્રભેદ=ઘણાં પ્રકારનાં ભેદવાળો. આ વાત ક્યાંથી સિદ્ધ થઈ? તે જણાવે છે. ભૂતકાળના પૂર્વાચાર્યોએ સä વ (તર્ક્સવાય) કારણ કે તે અધ્યવસાય આશ્રીને કર્મબંધની વિચિત્રતા પૂર્વાચાર્યોએ કહી છે. એ પ્રમાણે ગાથાર્થ :–
તથા સર્વ અવસ્થાને વિષે કર્મબંધ અને કર્મબંધાનમેય વિરાધના જોવાય છે, અને તે દ્રવ્યથી છવાસ્થ વીતરાગને ચોથા ભાગે હોય છે. તે આ પ્રમાણે –શૈલેષી અવસ્થામાં કાયાના સંસ્પર્શ વડે કરીને પ્રાણત્યાગમાં પણ બંધ ઉપાદાન એવા કરણના યોગ અને અયોગ પડે પપ્ત વિરું અનુમા ફસાયો છ– પ્રકૃતિ, પ્રદેશ, સ્થિતિ, અનુભાગ કષાયથી કરે છે એ પ્રમાણે વચન હોવાથી તેઓને) યોગનો ભાવ ન હોવાથી બંધ નથી. ઉપશાંત મોહ, ક્ષીણમોહ, સયોગી કેવલીઓને સ્થિતિનિમિત્તના કષાયનો અભાવ હોવાથી એક સમયનો બંધ, અપ્રમત્તયતિને જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત અને ઉત્કૃષ્ટથી અંત:કોડાકોડી સ્થિતિ હોય છે. અને પ્રમત્તયતિને તો અનાકુટ્ટિકાવડે પ્રવૃત્ત થયેલા જીવને ક્યારેક હાથ-પગ આદિ અવયવોના સ્પર્શથી પ્રાણીઓને ઉપતાપ આદિમાં જઘન્યથી કર્મબંધ છે, અને ઉત્કૃષ્ટથી પૂર્વે કહેલી અંત:કોડાકોડીથી વિશેષતર સ્થિતિ હોય છે અને તે ઉત્કૃષ્ટસ્થિતિ તે ભવ વડે કરીને પણ ખપાવાય છે. એ વાત મૂલસૂત્ર વડે બતાવવાને માટે કહે છે.
“MIRરૂ અંતિ–હે ભગવંત! ભાવિત આત્મા એવા અણગારને આગળ યુગમાત્ર દષ્ટિએ કરીને ઇર્યાસમિતિ વગેરેથી ચાલતાં આત્માના પગનીચે કુકડીનું બચ્ચું અથવા વર્તપણિ જીવ વિશેષ તેનું બચ્ચું પગ નીચે આવે અને પરિતાપને પામે તો તે સાધુને હે ભગવંત! શું ઇપથિકી ક્રિયા કહી છે કે સાંપરાયિકા ક્રિયા કહી છે? ઉત્તર–ત્યારે હે ગૌતમ! તેવા પ્રકારના અણગારને ઇર્યાપથિકી ક્રિયા હોય છે. સાંપરાયિક હોતી નથી. હે ભગવંત? ક્યા કારણે આમ કહો છો?
