________________
૫૦]
[ પ્રરૂપણાવિચારગ્રસ્થાનુવાદ અહિંયા કાર્ય અને કારણ ભાવ તેના જાણનારા આત્માઓને માટે સુગમ જ છે, કહેલું પણ છે કે –
अन्नाण कट्ठ कम्मक्खओ जायई मंडुक्क चुण्ण तुल्लत्ति ॥ सम्मकिरिआइ सा पुण तच्छारसारिच्छोत्ति ॥१॥
અર્થ :–અજ્ઞાનકષ્ટથી કર્મનો ક્ષય થાય છે પણ તે કર્મ ક્ષય, દેડકાના ચૂર્ણ જેવો જ જાણવો (એટલે તે ચૂર્ણમાંથી બીજા દેડકાઓ થાય) અને સમ્યગ્દષ્ટિનો કર્મક્ષય જે છે તે મંડુકના ચૂર્ણની રાખ જેવો જાણવો. ૧. જે કોઈ અહીંયા તત્ત્વાર્થવૃત્તિનું આલંબન લઈને સકામ નિર્જરાનું વ્યવસ્થાપન કરવા ઇચ્છે છે તે તૃષા-તરસને છીપાવવા માટે દૂર કરવા માટે મરિચિકાના જલનું પાન કરવા જેવું છે. કારણ કે ત્યાં સકામ કે અકામ નિર્જરાનું નામ પણ નથી. હવે તત્વાર્થવૃત્તિનો જે અધિકાર છે તે તાડપત્રમાં જેમ લખ્યો છે તેના ઉપરથી લખીયે છીએ. તે આ પ્રમાણે : હવે નિર્જરા અનુપ્રેક્ષા કહે છે. તેમાં નિર્જરા–વેદના-વિપાક આ બધા પર્યાયવાચક શબ્દો છે,આ નિર્જરા અનુપ્રેક્ષા બે પ્રકારની છે. એક અબુદ્ધિમૂલ અને બીજી કુશલગૂલ. '' તેમાં નારકી આદિમાં પાપના કારણોરૂપ કર્મના વિપાકોનો જ ભોગવટો જે છે તે અબુદ્ધિપૂર્વકનો છે, તેને તે ભોગવે છે. અને કુશલાનુબંધ જે છે તે તેને કુશલમૂલ કહેવાય અને તે તપ અને પરિષહ જયકૃત કુશલમૂલ ગુણથી=ઉપકાર કરે છે તેમ આ “શુભાનુબંધ કે નિરનુબંધ છે એ પ્રમાણે નિર્જરા અનુપ્રેક્ષા જાણવી; આ પ્રમાણે તત્વાર્થ ભાષ્યમાં કહેલું છે. એની વૃત્તિ આ પ્રમાણે – નિર્જરાનુપ્રેક્ષા એટલે સ્વરૂપનું અવધારણ=નિશ્ચય કરવો. “નિર્જરા વેદના' આદિ પર્યાયો છે કર્મનું નિર્જરવું તે નિર્જરા.
' એટલે કે આત્મપ્રદેશોવડે અનુભવાયેલો છે રસ જેનો એવા જે કર્મપુદ્ગલો તેની પરિશાટનાઃતેનું છૂટાં પડવું તે નિર્જરા, આ વેદના અને વિપાક જે છે તે નિર્જરાના જ અર્થને જણાવનારા છે, તેમાં વેદનાનુભવ
