________________
૧૫૮
શતકસંદોહ
एतानि सौमनस्यस्य द्विषन्ति महतामपि । સ્વાર્થપત્તિનિષ્ઠાનિ, સ્વયંને દત્ત ! વુર્ગનૈઃ ॥ ૧૪ ॥
સ્વાર્થ સાધવામાં તત્પર આ ઇન્દ્રિયો મહાન પુરુષોના પણ સૌમનસ્યનો દ્વેષ કરે છે અને ખેદની વાત છે કે, દુર્જનો સાથે સ્પર્ધા કરે છે. ૫૪.
यद्वामी पिशुनाः कुर्युरनार्य ( रनर्थ ) मिह जन्मनि । इन्द्रियाणि तु दुर्वृत्ता न्यमुत्रापि प्रकुर्वते ॥ ५५ ॥
અથવા તો આ પિશુનો (ચાડીયાઓ) આ જન્મમાં જ અનર્થ કરે છે, જ્યારે દુષ્ટ આચરણવાળી ઇન્દ્રિયો તો પરલોકમાં પણ અનર્થ કરે છે. ૫૫.
भोगिनो दृग्विषाः स्पष्टं, दृशा स्पृष्टं दहन्त्यहो ! । મૃત્યાપિ વિષયા: પાપા, દ્દાને ચ વેહિનઃ ॥ ૬ ॥
દૃષ્ટિવિષ સર્પો, સ્પષ્ટરીતે પોતે જેને દૃષ્ટિથી સ્પર્શ કરે છે તેને બાળે છે. જ્યારે આશ્ચર્યની વાત છે કે - પાપી એવા વિષયો સ્મરણથી પણ (તેમનું સ્મરણ કરવા માત્રથી) પ્રાણીઓને વારંવાર બાળે છે.
૫૬.
विषयेष्विन्द्रियग्राम-श्चेष्टमानोऽसमञ्जसम् ।
नेतव्यो वश्यतां प्राप्य, साम्यमुद्रां महीयसीम् ॥ ५७ ॥
વિષયોમાં અયોગ્યરીતે ચેષ્ટા કરતા ઇન્દ્રિયોના સમૂહને અતિશય મોટી એવી સામ્યરૂપી મુદ્રા પ્રાપ્ત કરીને વશ કરવો જોઈએ. ૫૭.
यदामनन्ति विषयान् विषसब्रह्मचारिणः ।
तदलीकममी यस्मा - दिहामुत्रापि दुःखदाः ॥ ५८ ॥
