Page Text
________________
હિતશિક્ષા આપે તો ય ગ્રાહ્ય જ લાગે. જો આ ન જાગૃત હોય, તો સમકિત નહિ જાય, પરંતુ જો રાખ્યું હોત તો ચંડરુદ્રાચાર્યના શિષ્ય કેવળજ્ઞાનન જાગૃત ન રહી અનુકૂળની ધૃણાને બદલે આદર કરે પામત. લોચવાળા માથે ડંડા ખાવા છતાં ગુરુના અર્થાત્ અનુકૂળ પ્રત્યેની ત્યાજ્ય બુદ્ધિગુમાવે, તો શિક્ષા વચન વધાવી લીધાં તો કેવળજ્ઞાન પામ્યા. સમકિત જાય. એવું પ્રતિકૂળને સહન કરી શકે અને ૫૦૦ શિષ્યોએ પાલક પાપીની ઘાણીમાં પલાઈ તેથી એનો પ્રતિકાર કરે, પરંતુ જો સહી લેવાયોગ્ય મરવાની પીડા છતાં ગુરુ અંધકસૂરિજીની હિત- તરીકે સંવેદવામાં અને ધૃણા ન કરવામાં જાગૃત શિક્ષા વધાવી લીધી, તો કેવળજ્ઞાન પામ્યા. ગમે હોય, તો સમકિત નહિ જાય, પરંતુ જો પ્રતિકાર્ય તે સંયોગમાંકષ્ટમાં પણ ઉપાદેયતે ઉપાદેય જ. સમજી ધૃણા કરે અર્થાત્ સહી લેવા યોગ્ય તરીકે વેદ્યસંવેદ્યપદનો આ પ્રભાવ છે, હેય અને ઉપાદેય સંવેદવામાં જાગૃત ન હોય, તો સમકિત જાય. પ્રત્યે દિલ જ એવું બની ગયું છે, કે સહજભાવે તાત્પર્ય, અંતરમાં હેયપ્રત્યે ધૃણા અને હેયપ્રત્યે ત્યાગરુચિ- ત્યાગનું વલણ અને ઉપાદેય પ્રત્યે આદર ઝગમગતો રહેવો જોઈએ. ઉપાદેયપ્રત્યે આદરરૂચિ- આદરનું વલણ રહે. એટલે, મોટા મોટા પાપ તો ત્યાજ્ય લાગે, એના અલબત્ એ માટે જાગૃતિ પાકી જોઇએ; કેમકે પ્રત્યે ધૃણા હોય, પરંતુ જ્ઞાનીઓએ ઓળખાવેલ જગત વચ્ચેના જીવનમાં આક્રમક કે પ્રલોભક નાનાં નાનાં પાપ પ્રત્યે પણ ધૃણા જોઇએ. દા.ત. સંયોગો આવ્યા કરે, તેથી એમાં પેલી સહજ સાધુને હિંસા- જૂઠ વગેરે પ્રત્યે તો ધૃણાખરી, પરંતુ રુચિથી સહજવલણથી ચલિત ન થઈ જવાય. વિકથા, કુથલી, ડાફોળિયા, ઠઠ્ઠી-મશ્કરી વગેરે આ સમ્યકત્વની જાગૃતિ છે, જેમકે સંયમ. પ્રત્યે પણ ધૃણા જોઇએ. જીવનમાં સંયમભાવની પળપળની જાગૃતિ જગતમાં વેદ્ય જાણવા-સમજવા યોગ્ય છે જોઈએ છે. ગમે તેવાકરના આક્રમણ આવો કે હેય-ઉપાદેય, હિતકર- અહિતકર, પ્રશસ્યપ્રલોભનો આવો, પરંતુ અહિંસાનો ભાવ, અપ્રશસ્ય. એમાં સ્ત્રી વગેરે હેય- અહિતકર - સત્યનો ભાવ, વગેરે ન ચુકાય.
અપ્રશસ્ય તરીકે સમજી રાખવા યોગ્ય છે. કેમકે ૫૦૦ મુનિઓએ આ જાગૃતિ અખંડ રાખી એ અપાયના હેતુ છે. એની સામે વીતરાગ તો ઘાણીમાં પીલાતા મોક્ષ પામી ગયા. ત્યારે ગુરુ દેવાધિદેવ-સદ્ગુરુ-અહિંસાદિ સદ્ધર્મ એ ઉપાદેયખંધકસૂરિજે એ પાંચસોને સંયમની જાગૃતિ આપી હિતકર-પ્રશસ્ય તરીકે સમજી રાખવા યોગ્ય છે. રહ્યા હતા, કહી રહ્યા હતા કે “જો જો જાગતા રહેજો એને એરૂપે હૈયામાં સંવેદે. હૈયાનો આશય હેયઆ પાલક તો તમારો શત્રુ નહિ, પણ ઉપકારક અહિતકર પ્રત્યે ધૃણાનો, અને ઉપાદેય- હિતકર મિત્ર છે, તમારા આત્મામાં ઊભા રહી ગયેલ આ પ્રત્યે આદરનો હોય, તો એ આશયસ્થાન વેદ્યતીવ્ર અશાતાનાં કર્મનો હવે નીકાલ કરી દેવામાં સંવેદ્યપદ છે. આમાં સ્ત્રી વગેરે હેય એટલા માટે, કે સહાયક ઉપકારક થઈ રહ્યો છે, એના પર દ્વેષનહિ- એ સહેજ મનમાં પણ આવે, ત્યાં રાગનો સંક્લેશ વાત્સલ્યવહેવડાવજો, આવું કહેનારા પોતે પોતાના ઊભો થાય છે. તત્ત્વવિચારણાથી વિશુદ્ધિ ચાલતી વખતે જાગૃતિ ચુક્યા, તો સંસારમાં અટવાઈ ગયા. હોય, એ ખંડિત થઈ રાગની મલિનતા સરજાય છે.
જાગૃતિનું મહામૂલ્ય છે. ખાનપાનાદિ પાપક્ષયને બદલે પાપબંધ ચાલુ થાય છે. પ્રશસ્યઅનુકૂળ વાપરે, પરંતુ જો એને હેય સંવેદવામાં વસ્તુ અને અપ્રશસ્ય વસ્તુ વચ્ચે આ મોટો તફાવત
| SR No. | 020954 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuvanbhanusuri, Padmasenvijay |
| Publisher | Divyadarshan Trust |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 342 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 40 MB |