Page Text
________________
187
દેશનાદ્વારા ભવ્યતાનુસારે બોધ-લાભ તથાભવ્યત્વના ભેદથી અને બીજાઓને બોધ છે. ત્યારે કપિલવગેરે સર્વજ્ઞોનું બીજાને પ્રતિબોધ પમાડવાને આશ્રયીને ઉપાર્જેલા શુભકર્મ-પુણ્યના પમાડવાનું વિશિષ્ટ પુણ્ય છે. તેથી તેઓ એક વિપાકથી નિત્યાદિ પ્રકારે ભિન્ન-ભિન્ન ભાસે છે. પ્રકારની દેશના આપતા હોવા છતાં તેઓના વિશિષ્ટ न च नैवमपि गुण इत्याह--
પુણ્યના કારણે શ્રોતાઓનું તથાભવ્યત્વ જે પ્રકારે યથામચંદ્ર સર્વપામુપાતિ તો પાક્કાનું હોય, તે પ્રકારે શ્રોતાઓ એદેશના ગ્રહણ નાયતેડવસ્થતાવસ્થા: સર્વત્ર સ્થિતરૂણા કરે છે. જેમકે શ્રોતા નિત્યતાના બોધથી તથા યથામચેં -
મ શ સર્વેકામુપ- ભવ્યત્વનો પરિપાક પામી બીજાધાને પામવાનો વોડજિ-Tળડપિ, તકતી-ટ્રેશનાનિષ્પન્નઃ નાય- હોય, તો તે કપિલના વચનોને તે જ પ્રકારે સમજી, પ્રર્મવતિના મવશ્યતાપિ-નિષ્ણનતાવિમુ- એ રીતે બોધ પામે છે. उक्तनीत्या अस्याः-देशनायाः, सर्वत्र सुस्थितेति એ જ રીતે ગૌતમબુદ્ધ સામે આવેલા ॥१३७॥
શ્રોતાઓનું તથાભવ્યત્વ અનિત્યાદિના બોધથી દેશનાદ્વારા ભવ્યતાનુસારે બોધ-લાભ પાકવાનું હશે. તેથી તેઓએ એ પ્રવચનમાંથી
આ પ્રમાણે હોય, તો પણ ગુણ થતો નથી, અનિત્યતાને પકડી ધર્મબીજાધાન ક્યું. અહીં એમ કહેવું નહીં, કેમકે
શ્રોતાઓના તથાભવ્યત્વનો ભેદ અને તે સર્વજ્ઞોના ગાથાર્થ અને આદેશનાથી બધાપરયથા- અચિંત્યપુણ્ય બેના સંમિલનથી આ પ્રમાણે ભવ્યઉપકાર પણ થાય છે. અને આમ એ દેશનાની પ્રતિબોધઆદિ સમજવું. સર્વત્ર અવધ્યતા પણ સુસ્થિત બને છે.
અહીં વકતાના પુણ્યની પણ એટલી જ ટીકાર્ય : આ દેશનાથી બધાપર પોત- જરૂરત છે, તે સમજવાની વાત છે. માત્ર શ્રોતાના પોતાની ભવ્યતાને અનુરૂપ ગુણ થવારૂપ ઉપકાર તથાભવ્યત્વને જ આગળ ધરી વક્તાના ઉપદેશને પણ પ્રાદુર્ભાવ પામે છે. આમ – ઉક્તનીતિથી ગૌણ કરી શકાય નહીં. શ્રોતાના કલ્યાણની ભાવનાથી સર્વત્ર દેશનાની અનિષ્ફળતા- અમોઘતા પણ વક્તા ઉપદેશ આપે છે, ત્યારે શુભકર્મ બંધાય છે. સુસ્થિત બને છે.
આ શુભકર્મનો દેશના વખતે ઉદય થાય છે. આ વિવેચન કપિલ, સુગતવગેરે સર્વશહોવાથી પુણ્યોદયરૂપ છે. વક્તાના ઉપદેશની અસર પાછળ તેઓની દેશના પણ એકસરખી હતી, એમ વક્તાના આ પુણ્યની તાકાતને પણ ઉપેક્ષી શકાય કહેવામાં પણ વાંધો નથી. છતાં કપિલ નિત્યવાદી નહીં. કેમકે જોરદાર પુષ્યવાળાનું સામાન્ય-વચન અને સુગત = ગૌતમબુદ્ધ અનિત્યવાદી જે કહેવાય પણ બીજાને જોરદાર અસર પમાડે છે. તેથી જ છે, તેમાં કારણ સાંભળનારાઓમાં તથાભવ્યત્વના આદેય નામકર્મ વક્તાઓ માટે અત્યંત ઉપયોગી ભેદથી જે ભેદ પડે છે, તે છે. તે-તે સર્વજ્ઞાનાબીજાને મનાય છે. અદેયનામકર્મજોરદાર હોય, તો વક્તાની બોધ પમાડવામાં કારણભૂત ગણાતા પુણ્યના વાતને શ્રોતાઓ સારી રીતે ઝીલી લેતા હોય છે. વિપાક્ની તે-તે સર્વજ્ઞનીતે-તે દેશનાતે-તે શ્રોતા “આદેય’ નામકર્મ કમાવા માટે (૧) તેવા-કેવા પ્રકારે ગ્રહણ કરી બીજાધાનાદિ પામે ભગવાનના વચનોપર અત્યંત આદરભાવ, (૨)
વડીલો પ્રત્યે હાર્દિક આમન્યા-બહુમાનભાવ અને તાત્પર્ય દરેક શ્રોતાનું તથાભવ્યત્વજુદું જુદું (૩) દરેકના શુભ કાર્યો પ્રત્યે ઉછળતો
| SR No. | 020954 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuvanbhanusuri, Padmasenvijay |
| Publisher | Divyadarshan Trust |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 342 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 40 MB |