Page Text
________________
131
નિરર્થક કુતર્કો અતીન્દ્રિચાર્યો માટે અનુપયોગી છે. બધું જ જો એકાંત ક્ષણિક જ હોય, તો જમણો મીઠું જેટલા પ્રમાણમાં નાંખ્યું, તેના કરતાં વધુ શા માટે? ‘ભૂખ લાગે છે માટે એ જવાબ ન પ્રમાણમાં સાકર નાંખી છે. અને દાળ ખારી થઈ આપશો કેમકે ભૂખ જે ક્ષણાત્મ જીવને લાગે છે, છે. આ દષ્ટાંતથી નક્કી થાય છે કે સાકર ખારી છે. તેતો બીજી ક્ષણેનષ્ટ છે. વળી ખાધેલું પણ ક્ષણિક અને એમાં તેનો તેવો સ્વભાવ કારણભૂત છે. હવે છે-નષ્ટ છે. પછી એનો અર્થશો? આમવ્યવહારમાં આમાં કેવી ગરબડ સર્જાઈ જાય? તત્ત્વસિદ્ધિને પણ ક્ષણિકવાદ ઊભો રહી શકે તેમ નથી. બદલે અતત્ત્વસિદ્ધિ જ થાયને! નિરર્થક કુતર્કો અતીન્દ્રિયાર્થી માટે અનુપયોગી ડુતક્ષેતવમત્યાદन चैवं तत्त्वसिद्धिरित्याह
__ अतीन्द्रियार्थसिद्ध्यर्थं यथाऽऽलोचितकारिणाम्। सर्वं सर्वत्र चाप्नोति यदस्मादसमञ्जसम्। प्रयासः शुष्कतर्कस्य न चासौ गोचरः क्वचित् ॥१८॥ प्रतीतिबाधितं लोके तदनेन न किञ्चन ॥९७॥ अतीन्द्रियार्थसिद्ध्यर्थं-धर्मादिसिद्ध्यर्थ
सर्वं निरवशेष साध्यमिति प्रक्रमः सर्वत्र च मित्यर्थः। यथालोचितकारिणां-प्रेक्षावतां, प्रयास:सर्वत्रैव वस्तुनि, प्राप्नोति यदस्मात्-कुतर्कात्, प्रवृत्त्युत्कर्षः, शुष्कतर्कस्याधिकृतस्य, न चासावअसमञ्जसं-अतिप्रसङ्गेन प्रतीतिबाधितं लोके तीन्द्रियोऽर्थो गोचरो-विषयः क्वचिदिति ॥९८॥ તથવિધતિમાત્રસી, તન નવિનકુળ આ બાજૂ આ વાત આ જ પ્રમાણે છે - તે ॥९७॥
બતાવે છે. આ પ્રમાણે તો તત્ત્વસિદ્ધિ થઈ જ ન શકે, ગાથાર્થ પ્રેક્ષાવાન પુરુષોનો પ્રયાસ એ બતાવે છે –
અતીન્દ્રિય અર્થોની સિદ્ધિ માટે હોય છે. અને આ ગાથાર્થ જેથી આક્તથી તો સર્વત્રલોકમાં અતીન્દ્રિય અર્થો ક્યારેયસુક્તના વિષય બનતા પ્રતીતિબાધિત બધું જ અસમંજસ પામે છે. તેથી નથી. આ કુતર્કથી કશું સરતું નથી.
ટીકર્થ યથાયોચિતકારી-વિચાર મુજબ ટકાથે સર્વ - પ્રસ્તુતમાં નિરવશેષ સાધ્ય. આચરણ કરવાવાળા પ્રેક્ષાવાન પુરુષો ધર્મવગેરે તેવા પ્રકારના દષ્ટાંતમાત્ર જેમાં સારભૂત છે તેવા અતીન્દ્રિયપદાર્થોની સિદ્ધિ માટે જ ઉત્કર્ષવાળી આ કુતર્કથી લોકપ્રતીતિબાધિત જ બધું બધે સિદ્ધ પ્રવૃત્તિ કરે છે. અને પ્રસ્તુતમાં ચર્ચિત શુષ્કતના થતું હોવાથી અતિપ્રસંગના કારણે માત્ર અસમંજસ વિષય કદાપિ આ અતીન્દ્રિય પદાર્થો બની શકતા જ પ્રાપ્ત થાય છે. તેથી આ કુતર્કથી કશું પ્રયોજન નથી.
વિવેચનઃ આમ વિજ્ઞાનવાદીબોદ્ધોના બધા વિવેચનઃ આ કુતર્કો કોઈ પણ તત્ત્વની તર્કો યુક્તિપૂર્ણન હોવાથી કુતર્કો છે, આ જ પ્રમાણે સિદ્ધિ કરી શકે તેમ નથી. કેમકે, માત્ર દષ્ટાંતપર જ બધા પરદર્શનકારોના સિદ્ધાંતોકો’ક કો'ક દષ્ટાંતનો ઊભો હોવાથી એનાથી તો લોક પ્રતીતિબાધિત આધાર લઇ કુતર્કો પર રચાયા હોવાથી જાતિપ્રાયઃ અને સર્વત્ર અતિપ્રસંગસર્જક અવ્યવસ્થા જ નિર્મિત છે. થાય છે. આમાં તો દરેકની ઇચ્છા જ તંત્ર બની આ પરદર્શનકારો મહત્ત્વની થાય ત્યાં ખાય રહે. સાકર ખારી કેમ? તો કે, દાળમાં સાકર છે કે જે અતીન્દ્રિય પદાર્થો છે, એનો નિર્ણય કાં તો નાંખવા છતાં દાળ ખારી લાગે છે માટે... દાળમાં કેવળજ્ઞાનરૂપ પ્રત્યક્ષજ્ઞાનથી થાય, કાં તો એ
સરતું નથી.
| SR No. | 020954 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuvanbhanusuri, Padmasenvijay |
| Publisher | Divyadarshan Trust |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 342 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 40 MB |