Page Text
________________
130
યોગદષ્ટિવ્યાખ્યાનો ભાગ-૩ જાતિઉત્તરો આપે છે. જેમ કે આત્મા- આત્માનું જ્ઞાનમાર્ટ વસ્તુ હોવી જરૂરી નથી. એટલે કે આ જ્ઞાન આ બંને માત્ર એક જ ક્ષણ ટકે, તેથી જગતમાં માત્ર જ્ઞાન જ છે. જ્ઞાનના વિષય બનતા કાર્યકારણભાવનું જ્ઞાન ક્યારે થાય? અને એ મુજબ પદાર્થો નથી. જેમકે બે ચંદ્રનું જ્ઞાન સત્ છે, પણ કારણદ્વારા કાર્યક્યારે કરવાનું? આવા અનેક પ્રશ્નો બે ચંદ્ર રૂપી પદાર્થો સત્ નથી. ઉઠે, ત્યાં તેઓ સ્વભાવવાદને આગળ કરી જવાબો વિજ્ઞાનવાદીની આ વાત પણ વાહિયાત છે. આપવા પ્રયત્ન કરે છે. જે જાતિ ઉત્તરરૂપ બની કેમકે સાચું જ્ઞાન-દર્શનકે ભ્રાન્ત જ્ઞાન-દર્શન પણ રહે છે. અને પછી પોતાની વાત સાચી ઠેરવવા સોગંદ થાય છે, તો સત્ વિષયને આશ્રીને જ. કોઇને આપવા સિવાય બીજો કોઈ વિકલ્પ બચતો નથી. ડીન્થ-ડવિત્વ જેવા સર્વમાન્ય અસત્ પદાર્થને
આમ આખો વિજ્ઞાનવાદ કુતર્ક પર ઊભો આશ્રયીને જ્ઞાન થતું નથી. જો ચંદ્ર નામનો પદાર્થ છે... સ્વપ્નદેખાતું હોવા છતાં એમાંની કોઈ વસ્તુ જ જગતમાં ન હોત, અથવા પૂર્વે ક્યારેય ચંદ્ર હકીકતમાં હોતી નથી - આ એક દષ્ટાંતપર આખા નામના પદાર્થને આશ્રયીને સાચું દર્શન-કે જ્ઞાન થયું જગતને મિથ્યા કહેવાની ચેષ્ટા યુક્તિયુક્તકેવી રીતે જ નહોત, તો બે ચંદ્ર વગેરરૂપે ચંદ્રનું ભાન્તજ્ઞાન ગણાય? આ તો એના જેવી વાત થઈ કે દૂધ પણ થાત નહીં બિલાડી ચાટી ગઇ. તેથી એ દૂધમાંથી દહીં બન્યું વળી જો વિષય જ ન હોય, તો અર્થાત્ નહીં, તે મુદ્દાને આગળ કરી કોઈ એમ કહે કે વિષયભૂત વસ્તુઓ અસતું હોય, તો એને વિષય દૂધમાંથી દહીં બનતું નથી. જો બનતું હોત, તો બનાવતું જ્ઞાન કેવી રીતે સત્ હોઈ શકે? એટલે બિલાડી ચાટી ગયેલા દૂધમાંથી પણ દહીં બનવું જ્ઞાનને પણ અસત્ જ માનવું પડે. અને જો અસત્ જોઇતું હતું. તે બનતું દેખાતું નથી. માટે નક્કી થાય વસ્તુઓને વિષય બનાવતું જ્ઞાન સ હોય, અર્થાત્ છે કે દૂધમાંથી દહીં બને નહીં.’ ‘પણ દૂધમાંથી દહીં વિષયરૂપી આધાર-આલંબન વિનાનું જ્ઞાન પણ બનતું દેખાય છે, તેનું શું?’ આવી શંકાનો એમનો જો સાચું હોય, તો સર્વ સર્વાત્મકમ્-બધું જ જવાબ એ છે કે એ જે દેખાય છે, તે ભ્રાન્તિ છે. બધારૂપ બની જશે. એટલે કે દૂર પડેલા દૂધની જેમકે સ્વપ્નદેખાય છે. તો તે ભ્રાતિ છે. આ રીતે બોટલના ચમકતા બૂચને કોઈ નકામા બૂચ તરીકે કુતર્કો કરીને દૂધમાંથી દહીં બને- દૂધમાં દહીં જ્ઞાત કરે ને કોઈ ચાંદી તરીકે જ્ઞાત કરે, તો બંનેનું બનવાનો સ્વભાવ છે. આ વાતને બિલાડીદૂધ ચાટી જ્ઞાન એકસરખું જ માનવું પડશે કેમકે બંને અસત્ ગઈ એટલા દષ્ટાંતના કુતર્કથી ઉડાવનારો જેમ પદાર્થોને જ વિષય બનાવે છે. આમ દરેક વસ્તુઅંગે હાસ્યાસ્પદ છે, એમ સપનાના દષ્ટાંતથી આખા બધા જ પ્રકારના જ્ઞાન સંભવી શકશે અને એ બધા જગતને મિથ્યા કહેવાનો સિદ્ધાંત હાસ્યાસ્પદ છે. જ જ્ઞાન અસત્ વસ્તુ પર જ અવલંબિત હોવાથી
વળી વિજ્ઞાનવાદીઓ દષ્ટાંત મુકે છે એકસરખા માનવા પડશે અને એ પ્રમાણે ઊંઘમાંથી ઉઠનારની આંખે પોપડા બાઝેલા હોય, પ્રવૃત્તિઓ થવાથી સર્વત્ર વ્યવહારગરબડના લોચા ઝાંખપ હોય ત્યારે આકાશમાં બે ચન્દ્રદેખાય, કે વળશે. તમને જમવામાં કાંકરી મળે તો પણ ગોળનું મોતિયાવાળાને ઘણા ચંદ્રો દેખાય છે. અહીં એક જ્ઞાન કરી સ્વાદ અનુભવી શકશો! નિષ્કર્ષ, આ સિવાયના બીજાકે ઘણા ચંદ્રોનું દર્શનવસ્તુન હોવા વિજ્ઞાનવાદ માત્ર જાતિપ્રાય છે. છતાં થાય છે. આમ નક્કી થાય છે કે વસ્તુના એ જ પ્રમાણે સર્વેક્ષણિક પણ કલ્પનામાત્ર
| SR No. | 020954 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuvanbhanusuri, Padmasenvijay |
| Publisher | Divyadarshan Trust |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 342 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 40 MB |