Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮ મહાત્માઓનો ઉપદેશપ્રવૃત્તિમાં ઊંડે ઊંડે એવો “શિષ્યભણી જિનદેશનાજી કે (કહે) જન અભિપ્રાય તો રહેલો જ હોય છે કે જીવો આ રીતે પણ પરિણતિ ભિન્ન; કે (કહે) મુનિની નય દેશનાજી; ધર્મમાં જોડાય, ધીમે ધીમે વિષયોની નિંદા સાંભળી પરમારથથી અભિન. (૨૦) શબ્દભેદ-ઝઘડો વિષયાકાંક્ષા છોડે, ને મોક્ષની ઉપાદેયતા સમજીને ક્રમે કિસ્યો? પરમારથ જો એક; કહો ગંગા કહો કરી મુકિતએ જાય. આવો ઉદ્દેશ અંતરમાં ન હોય તો સુરનદીજી, વસ્તુ ફિરે નહિ છેક. (૨૧) ધર્મ સમાદિક તે વાસ્તવ ઉપદેશક જ કહી ન શકાય.
પણ મીટેજી, પ્રગટે ધર્મસંન્યાસ; તો ઝઘડાઝોંટા તણો ઉપદેશકનું કર્તવ્ય:
જી, મુનિને કવણ અભ્યાસ ?” (૨૨). આ બધી ચર્ચાનો સાર એ છે કે શાસ્ત્રકાર
આ રીતે પૂજય ઉપાધ્યાયજી મહારાજ ભગવંતોના ભિન્ન ભિન્ન આશયવાળી દેશનાઓમાંથી
iી મુનિઓની વિવિધ નયદેશનાને પરમાર્થથી અભિન્ન શ્રોતાઓ કયારેય પણ એકાન્ત ન પકડી જાય એ
જણાવી એમાં ઝઘડો ન હોવાનું ખાસ જણાવે છે, તથા ઉપદેશ કરતી વેળા ઉપદેશકે ધ્યાનમાં રાખવાનું હોય
લાયોપથમિક ધર્મો પણ અંતે હેય હોવાથી મુનિઓને છે. જો આ ધ્યાન રાખવામાં ન આવે અને કોઈ એક
તેમાં ઝઘડા ન કરવાનું જણાવે છે. નયથી પ્રરૂપાયેલ એકબાજાની જ શાસ્ત્રવાતોને પૂજયપાદ શ્રી હરિભદ્રસૂરિજી મહારાજ પણ શ્રી ઘુંટાથે રાખી હોય તો એનું અનિષ્ટ પરિણામ એ આવે યોગદષ્ટિ ગ્રન્થના ૧૪૮ મા શ્લોકમાં જણાવે છે કે છે કે જયારે એ શ્રોતાઓને કોઈ બીજા ઉપદેશકના “મુકિતમાં ક્ષાયોપશમિક બધા ધર્મો છોડવાના છે, માટે ઉપદેશથી એનાથી સામેની બાજુની શાસ્ત્રવાતો મુમુક્ષુઓએ કોઇપણ બાબતમાં આગ્રહ રાખવો તે જાણવા-સાંભળવા મળે ત્યારે એ શ્રોતાવર્ગમાં એવો પરમાર્થથી અયુકત છે.' નહીં તો પછી પૂ. ઉકળાટ આવી જાય છે, કે જે શાસ્ત્રોના આધારે એ આનંદઘનજી મહારાજે કહ્યું છે તેમ હતુવાદે હો તર્ક બીજી બાજુની વાત થઈ હોય તે શાસ્ત્રો પર અને એની પરમ્પરા, પાર ન પહોંચે કોય' એવી દશા ઊભી થાય. એ વાતો પર અનાદર કે અરુચિ અથવા અવિશ્વાસ વર્તમાનકાળના શ્રોતાઓએ તો ખાસ ધ્યાન પ્રગટે છે; તેમજ તે શાસ્ત્રની વાતો રજા કરનાર પ્રત્યે રાખવું પડશે કે “એક ઉપદેશક આમ કહે છે તો બીજા પણ છેષ ભાવના વગેરે જાગૃત થાય છે. પરિણામે ઉપદેશક કેમ આમ કહે છે? માટે એ બીજા બિનજરૂરી વિવાદનો વાવંટોળ જાગી ઊઠે છે. ઉપદેશકની વાત સાવ ખોટી'. - આવા વિકલ્પોમાં શાસ્ત્રીય વિધાનોમાં મુખ્યતા અને ગૌણતા પણ કે વિવાદમાં પડવાને બદલે શાંતચિત્તે, સૂક્ષ્મબુદ્ધિથી, આપેક્ષિક હોય છે પણ ઐકાન્તિક નથી હોતી; અર્થાત્ એકાગ્રતાપૂર્વક પૂર્વાચાર્ય ભગવંતોના શાસ્ત્રીય ભિન્ન ભિન્ન ઉચિત દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવ-સ્થાન વિધાનો અને તદનુરૂપ વર્તમાન ઉપદેશક વગેરેનું ઔચિત્ય ધ્યાનમાં લઈને તે તે નયથી પ્રરૂપણા મહાપુરૂષોના વિધાનોમાં પરમાર્થથી કઈ રીતે ભેદ બીજા અન્ય નયને જરાય અન્યાય કરવાનો આશય ન અને અભેદ છે તે તરફ લક્ષ લઈ જવું જોઈએ; નહી આવી જાય તે રીતે કરવાની હોય છે, પણ આંખ તો સંભવ છે કે એક તરફી શાસ્ત્ર વાતોના આગ્રહથી મીંચીને નહીં. નયભેદે દેશના થાય તેમાં પણ ઉપદેશક ઉન્માર્ગ ભણી જવાનું થઈ જાય. મહાત્માઓનો આશય પરમ્પરાએ જીવને મોક્ષ પ્રાપ્ત
ખંડનમંડનનો આશયઃકરાવવાનો જ હોય, તો પછી પૂ.શ્રી ઉપાધ્યાયજી
ઉપરોકત ચર્ચા પણ પ્રસ્તાવનામાં એ જ મહારાજે યોગષ્ટિ સજઝાયમાં ચોથી ઢાળના આશયથી દાખલ કરી છે કે ભવભીરુ શાસ્ત્રમર્મજ્ઞ ૨૦-૨૧ મી ગાથામાં જણાવ્યા મુજબ કોઈ ઝઘડાને
યથાર્થ ઉપદેશક મહાત્માઓની નયભેદે ભિન્ન અવકાશ રહેતો નથી - તે જુઓ,
ભાસતી દેશનાઓથી જરાય બુદ્ધિભેદ કોઇને ન થાય.
• ग्रहः सर्वत्र तत्त्वेन मुमूषणामसंगतः । मुक्तौ धर्मा अपि प्रायस्त्यक्तव्याः किमनेन तत् ||
For Private and Personal Use Only
| SR No. | 020952 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuvanbhanusuri, Padmasenvijay |
| Publisher | Divyadarshan Trust |
| Publication Year | 1993 |
| Total Pages | 282 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 17 MB |