Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪૨)
(યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય વ્યાખ્યાનો
પ્રધાનયોગ છે.
થવા દેવામાં આવતા. આ શૈલેશી અવસ્થા પૂર્વે આયોજ્યકરણ ઉપર બીજો સામર્થ્યયોગ: આત્મામાં મનોયોગ, વચનયોગ, કે કાયયોગનું આમાં બીજો જે યોગ-સંન્યાસ,” તે કયારે થાય,
પ્રવર્તન હતું; તેથી યોગના લીધે આત્મ-પ્રદેશો એનું વર્ણન કરતાં કહે છે કે જેમ દ્વિતીય અપૂર્વકરણ
ચલવિચલ હતા. અલબત એક પણ પ્રદેશ આત્માથી ઉપર “ધર્મસંન્યાસ' થાય છે, તેમ આયોજ્યકરણ
છૂટો નહોતો પડતો; છતાં પણ ઉકળતા પાણીના ઉપર યોગસંન્યાસ' થાય છે. “આયોજયકરણ'માં -
પ્રદેશોની જેમ અંદર અંદર હિલચાલ ચાલુ હતી. હવે આ’ મર્યાદા અર્થમાં છે. એટલે કે તત્કાલ અઘાતી
કેવળજ્ઞાની સર્વજ્ઞ પોતાની અચિંત્ય શક્તિથી અયોગ કર્મોને ખપાવવાના હિસાબે તેની અવસ્થાનો,
અવસ્થા પ્રાપ્ત કરીને આત્મ પ્રદેશોને શૈલેશની જેમ યોજય' અર્થાત્ યોજવા માટે, કરણ” એટલે કે
નિશ્ચલ કરી દે છે. તેથી પૂર્વે જયાં શરીરના પોલાણના પ્રયત્ન. એવો અર્થ થાય. આખાનો અર્થ એ થયો કે
ભાગમાં આત્મપ્રદેશ તદ્દન નહોતા, ત્યાં પણ કેવળજ્ઞાન અને અનંતવીર્યના પ્રભાવે બાકીના ચાર
આત્મ-પ્રદેશો પુરાઈ જાય છે; અને માટે જ આત્માની અઘાતી કર્મો (ભવોપગ્રાહી સંસારનો ઉપકાર
અવગાહના (આકાશમાં રહેવાની સ્થિતિ) શરીર કરનારા, યાને સંસારમાં પકડી રાખનારા કર્મો કરતાં ૩ બની જાય છે. ખપાવવા માટે જરૂરી એવી તે કર્મોની જે અવસ્થા, તે યોગો રંધવામાં ક્રમઃ કરનારો પ્રયત્ન તે “આયોજયકરણ' કહેવાય છે. આ
અહીં “શૈલેશીકરણ'માં અર્થાત શૈલેશ જેવી પ્રયત્ન આ વર્ષોલ્લાસથી આયોજયકરણ થયા પછી,
અવસ્થા કરવાની પ્રક્રિયામાં મન-વચન કાયાના યોગનિરોધ કરવાનો પ્રયત્ન થાય છે; જેના અંતે યોગોનું સદંતર સંઘન યાને યોગનિરોધ કરવામાં આવે આત્માની “શૈલેશી' અવસ્થાનો જન્મ થાય છે. આ છે - એમાં. શૈલેશી અવસ્થામાં યોગસંન્યાસ નામનો સામર્થ્યયોગ (૧) સ્થૂલ કાયયોગથી સ્થૂલ મનોયોગઆવે છે; કેમકે ત્યાં મન-વચન-કાયાના સમસ્ત વચનયોગનું સંધન; પછી,યોગનો નિરોધ અર્થાત્ અયોગ થયો છે, અર્થાત
(૨) સૂક્ષ્મ કાયયોગથી સ્થૂલ કાયયોગનું રુંધન; યોગોનો સંન્યાસ થયો છે, ત્યાગ થયો છે. આ અયોગ
પછી,અવસ્થા એ બધા યોગો કરતાં શ્રેષ્ઠ યોગ છે.
(૩) સૂક્ષ્મ કાયયોગથી સૂક્ષ્મ મનોયોગ-સૂક્ષ્મ શૈલેશીકરણ અને યોગસંન્યાસનું સ્વરૂપ -
વચનયોગનું રુંધન. એ સૂક્ષ્મ મનોયોગ-સૂક્ષ્મ અહીં જે શૈલેશી અવસ્થા કહેવામાં આવી તે
વચનયોગ સંધાતાં, - સાર્થક છે, અર્થાત્ “શૈલેશી' શબ્દના અર્થને
(૪) અંતે એ અંતિમ સૂક્ષ્મ કાયયોગ પણ સ્વતઃ અનુસરનારી શૈલેશી અવસ્થા છે. “શૈલ' એટલે શિલાઓનો બનેલ પર્વતરાજ મેરુપર્વત. એ અચલ
સંધાઈ જાય છે. નિમલ, મહાસ્થિર અને નક્કર નિષ્પકંપ ગણાય છે.
આમ આ પૂલ-સૂક્ષ્મ ત્રિવિધ યોગોનું સદંતર તો અહીં પણ આત્માની (આત્મપ્રદેશોની) અવસ્થા
સંધન કરવું એ “યોગનિરોધ” કહેવાય છે; એજ મેરુ જેવી નિપ્રકંપ કરવામાં આવે છે. જેમ મેરુના
“યોગસંન્યાસ' કહેવાય છે. આ કરવું એ પાષાણના ઝીણા ઝીણા પ્રદેશો બધા જયાં છે ત્યાં જ
યોગસાધનાની પરાકાષ્ઠા છે. યમ-નિયમથી માંડીને રહે છે. જરાય હાલતા ચાલતા કંપતા નથી, તેમ ધ્યાન,સમાધિ, સુધીની યોગસાધના. કે આત્માના અરૂપી પ્રદેશો આ અવસ્થામાં સ્થિર અચલ અષ-જિજ્ઞાસાથી પ્રારભી તત્વપ્રતિપ
અદ્વેષ-જિજ્ઞાસાથી પ્રારંભી તત્વપ્રતિપત્તિ, પ્રવૃત્તિ નિપ્રકંપ કરી દેવામાં આવે છે; અર્થાત હવે ઉપરના સુધીની યોગ-સાધના હતી તો મહાન, અને ઉત્તરોત્તર પ્રદેશો નીચે, કે નીચેના ઉપર, એમ ચલવિચલ નથી ઊંચી ઊંચી કોટિની, પરંતુ એનામાં
For Private and Personal Use Only
| SR No. | 020952 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuvanbhanusuri, Padmasenvijay |
| Publisher | Divyadarshan Trust |
| Publication Year | 1993 |
| Total Pages | 282 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 17 MB |