Sanskrit English Dictionary Part 01

SR No.: 020641
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1957
Total Pages: 650
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 32 MB

Page 145

अन्त्यकः
An
one
शूद्राय सभ्तः शूराणामन्त्यानामन्ययोनयः (साक्ष्यं कुर्युः) 8.683.9 4. 79; Y. 1. 148, 2. 294. - 1 A man of the lowest caste; see above. -2 N. of a plant ( मुस्ता Mar. नागरमोथा ) ( f. also ) (the roots of which are prescribed for colic ) - 3 The last syllable of a word. -4 The last lunar month i. e. Falguna. 5 A Mlechcha, foreigee, barbarian अन्येषु स विनिक्षिप्य पुत्रान् दुपुरोगमान् Mb. 1. 86. 12. −6 (In Vaisosika Phil.) A name for the [category विशेष अन्योन्नविशेषः परिकीर्तितः Bhaga P. -त्या 1 A technical name for त्रिज्या in astronomy. -2 A woman of the lowest tribe. -न्त्यम् 1 A measure of number; 1000 billions ( 1000,000,000,000,000. ) -2 The 12th sign of the zodiac. -3 The last member orterm of a progression (series), the last figure; स्थाप्योन्तवर्गों द्विगुणान्त्यनिघ्नः Lila. -Comp. -अनुप्रासः see under अनुप्रास, अवसायिन 18... ("वी, विनी) or woman of the lowest caste, begotten by a chanḍāla on & Nisādī woman ; निषादस्त्री तु चाण्डालात्पुत्रमन्त्यावसा यितम् । स्मशानगोचरं सूते बाह्यानामपि गर्हितम् ॥ Ms. 10.39; the following 7 are regarded as belonging to this class; चाण्डालः श्वपचः क्षत्ता सूतो वैदेहकस्तथा । मागधायोगवौ चैव सप्तैतेऽन्त्यावसायिनः || सोऽहमन्त्यावसायानां हराम्येनां प्रतिगृहात् Mb. 12. 141. 41. see अन्तेवसायिन् आश्रमिन् m. who belongs to the last or mendicant order. -fa: - इष्टि: / - कर्मन्, - क्रिया last or funeral oblations, sacrifices or rites ; ° कर्म Ms. 11. 197, 5. 168; अन्त्याहुतिं हावयितुं सविप्राः Bk. - ऋणम् the last of the three debts which every one has to pay, i begetting childron; see अनृण. - गमनम् intercourse by a woman of the higher caste with a man of the lowest caste. . . 1 latest born, younger -2 belonging to the lowest caste; जैर्नृभि: Ms. 4. 61; ●° स्त्री 8.385. ( - जः ) 1 sudra ( अन्त्यः सन् जायते, वर्णमध्ये शेषभवत्वात् ) - 2 one of the 7 inferior tribes; chāndala &c. ; रंजकश्चर्मकारश्च नटो वरुड एव च । कैवर्तमेदभिलाश्च सप्तैते चान्त्यजाः स्मृताः ॥| Yama also Ms. 8.279; Y. 1. 273. ( - जा ) a woman of the lowest caste; Ms. 11.59, 171; Y. 3. 231. - जन्मन्, जाति, जातीय . 1 one belonging to the lowest caste; प्रतिग्रहस्तु क्रियते शूद्रादप्यन्त्यजन्मनः Ms. 10. 110. -2 a Sudra; तिता Ms. 12.9 -3 a chāndāla. - धनम् the last torm of a progression or series. -पदम्, -मूलम् the last or greatest root (in a square ) - भम् 1 the last lunar mansion रेवती. -2 the last sign of the zodiac : मीन Pisces.. - युगम् the last or Kali - योनि. age. .. of the lowest origin; अन्त्यानामन्त्ययोनयः ( साक्ष्यम् ) Ms. 8. 68. ( निः) the lowest source or origin: dropping of the last letter or syllable of a word. -वर्णः, -वर्णा a man or woman of the lowest caste, a sūdra male or female. -विपुला
a
N. of a metre.
अन्त्यकः A man of the lowest tribe. See अन्त्यज. अन्त्रम् [ अन्त्यते बध्यते देहोऽनेन, अन्नू करणे ट्रन् ; according to Up. 1. 163 अम् +त्र ] An entrail, intestine; अन्त्रभेदनं क्रियते प्रश्रयश्व Mv. 3 the vitals of the heart are rent
127
अन्ध
3
(मर्मभिः वाचः उच्यन्ते यर्थः त्री N. of a plant (ared against colic or wind in the stomach ( Mar. वरधारा ); of. अजान्त्री, छगलान्त्री ). -Comp. -आदः a worm in the intestines. कृजः कूजनम् विकूजनम् the rumbling noise in the bowels ; पक्वाशयस्थोन्त्रकूजं शूलं नाभौ करोति वा Susr. - पाचक [ अन्त्रस्थं दोषं पाचयति ] N. of a medicinal plant Aschynomene Grandiflora. ( सं. वसन; Mar. तमालपत्र ). - मांसम् a kind of roasted flesh - वृद्धिः / inguinal hernia, rupture, swelling of the scrotum. - शिला N. of a river rising from the Vindhya mountain. -स्रज् /. a garland of intertines (worn by नृसिंह ).
ref: f. Indigestion, inflammation of bowels; flatulence.
अन्दू 1 P. To bind, fasten.
अन्दः Binding.
अन्दुः न्दू: / [ अन्यते बयते अनेन, अन्दू-कू, कूप्रत्ययान्तः निपातः Up. 1.93] also अन्दुकः, अन्दूकः 1 A chain or fetter. -2 A chain for the elephant's foot; गजमन्दुरिव निश्चलं चकार Si. 20. 51; निनादः 11. 7. -3 A sort of ornament worn round the ankles; cf. नूपुर.
अन्दिका 1 An oven, fire-place. -2 An elder sister (of अन्तिका),
अन्दोलयति Den. P. To swing agitate rock to and fro, oscillate. See आन्दोलू.
अन्दोलनम् Swinging orillating, waving मरा न्दोलनान् Uab. See आन्दोलनम्.
अन्धू 10 U. 1 To make blind blind अन्धयन् भृङ्गमालाः Si. 11. 19; तिमिरे जनस्य दृशमन्धयति 9.21. -2 To be or become blind.
अन्ध . 1 Blind (lit and fig. ); devoid of sight, unable to see (at particular times ); दिवान्धाः प्राणिनः कचिद्रात्रा वन्धास्तथापरे; 1). Bhay made blind, blinded; खजमपि शिरस्यन्धः क्षिप्तां धुनोत्यहिशङ्कया S. 7. 24; मदान्धः blinded by intoxication; so दर्पान्धः, क्रोधान्धः काम, लोभ, अज्ञान; अज्ञानान्धस्य दीपस्य ज्ञानाञ्जनशलाकया । चक्षुरुन्मीलितं येन तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥; सहजान्धदृशः स्वदुर्नये Si. 16. 29 blind to his own wicked acts. –2 Making blind, preventing the sight ; utter, pitchy; complete, thick (darkness ) प्रधर्षितायां वैदेह्यां बभूव सचराचरम् । जगत्सर्वममर्यादं तमसान्धेन संवृतम् ॥ Ram 3.52. 9. Ms. 8. 94; सीदन्नन्धे तमसि ए. 3.33; Mal. 9. 8. 20; See कूप, तामसम् infr. -3 Afflicted. आर्यः पर्युषितं तु नाभ्यवहरत्यन्धः क्षुधान्धोऽप्यसौ Vis. Guna 101. -4 Soiled, tarnished ; निःश्वासान्ध इवादर्शश्चन्द्रमा न प्रकाशते Rām. 3. 16. 13. -न्धम् Darkness. अन्धः स्यादन्धवेलायां बाधिर्यमपि चाश्रयेत् Mb. 1140.12 2 Spiritual ignorance; अज्ञान or अविद्या q.v. - 3 Water ; also, turbid water. -धः 1 A kind of mendicant (परिव्राजक ) who has completely controlled his organs; तिष्ठतो व्रजतो वापि यस्य चक्षुर्न दूरगम् । चतुष्पदां भुवं मुक्त्वा परिव्राडन्ध उच्यते ॥ -2 An epithet of the zodiacal signs at particular periods; ( नष्टद्रव्यला भाला भोपयोगयुक्तो राशि भेदः);