Navbharat Sarth Gujarati Shabdakosh

SR No.: 020496
Original Sutra Author: N/A
Author: Mafatlal A Bhavsar
Publisher: Navbharat Sahitya Mandir
Publication Year: 2007
Total Pages: 900
Language: Gujarati
Classification: Dictionary
File Size: 28 MB

Page 654

માતરી
ઉ36
[માથાબૂડ મારું ન. પેશાબ કરવો, મૂતવું તે (જૈન) (૨) વિ. સહેજ ગૌરવ (૩) માતા તરીકેનો ધર્મ; માતાપણું સહેજમાં મૂતરી પડનારું
માતૃભક્ત છું. માતાની સેવા કરનારું પૂિજયભાવ માતલિ છું. (સં.) ઇન્દ્રનો સારથિ
માતૃભક્તિ સ્ત્રી. (સં.) માતા પ્રત્યેનો ભક્તિભાવમાતવછોયું વિ. જેની માતા મરી ગઈ છે તેવું (બાળક) માતૃભાષા સ્ત્રી. સ્વભાષા; દૂધભાષા; “મધર-ટંગ” માનવું અ.ક્રિ. (સં. મત્ત પરથી) ફાલવું; હૃષ્ટપુષ્ટ થવું માતૃભૂમિ, (-મી) સ્ત્રી. જન્મભૂમિ; “મધરલૅન્ડ’
(૨) મસ્તીમાં આવવું; ચરબી વધવી (૩) પૈસાનો માતૃવત વિ. (સં.) માતાની જેમ વિહાલી છે તેવું મદ ચઢવો
માતૃવત્સલ વિ. (સં.) માતાને વહાલું-પ્રિય (૨) માતા જેને માતહત વિ. (અ.) તાબેદાર; કોઈના તાબામાં રહેલું માતૃવંશ . (સં.) માતાનો વંશ (૨) માતૃપક્ષવંશ ચાલતો માતહતી સ્ત્રી, તાબેદારી; તહેનાત
હોય તેવી કુલરીતિ; “મેટિયાર્કલ સિસ્ટમ માતંગ કું. (સં.) હાથી (૨) એક જાતનો ઘોડો દેિવી માતૃશક્તિ સ્ત્રી. (સં.) માતારૂપી શક્તિ માતંગી સ્ત્રી, (સં.) હાથણી (૨) હાથીના વાહનવાળી માતેલ વિ. મત્ત બનેલું (૨) તોફાને ચડેલું માતા સ્ત્રી. (સં.) જનની (૨) દેવી (૩) શીતળા માતા માત્ર ક્રિપવિ. (સં.) નામને લાગતાં તે બધું સઘળું એવો માતાજી સ્ત્રી. માતા (માનસૂચક) (૨) શીતળા દેવી સમગ્રતાવાચક અર્થ બનાવે છે. ઉદા. માણસમાત્ર માતાપિતા ન.બ.વ. માતપિતા; માબાપ
(૨) ના. ફક્ત; કેવળ (૩) વિ. (સં.) બહુવ્રીહિ માતામહ . (સં.) માના બાપ; નાના
સમાસમાં ઉત્તરપદ તરીકે ‘-માપ કે પ્રમાણનું એ માતામહી સ્ત્રી. (સં.) માની મા; નાની
અર્થમાં, ઉદા. રજમાત્ર માતુ સ્ત્રી. (સં. માત) મા
માત્રા સ્ત્રી. (સં.) બારાખડીમાં ઉપર મુકાતું (C) આવું માતુલ પું. (સં.) મામો; માતાનો ભાઈ
ચિહ્ન (૨) કાવ્ય કે સંગીતમાં સમયની ગણનાનો માતુલપક્ષ છું. (સં.) મોસાળ,
ભાંગ એકમ (૩) ધાતુની ભસ્મ; રસાયણ (૪) માપ; પ્રમાણ માતુલા, (૦ની) સ્ત્રી. (સં.) મામી; મામાની પત્ની (૨) માત્રાકવિતા સ્ત્રી. માત્રામેળવાળી કવિતા મિત્રારૂપ માતુલી સ્ત્રી, મામી (૨) ભાંગ
માત્રાત્મક વિ. (સં.) જેમાં માત્રાની ગણતરી હોય તેવું; માતુલેય પું. (સં.) મામાનો દીકરો
માત્રાદોષ છું. (સં.) માત્રામેળમાં દોષ માતુલેથી સ્ત્રી. (સં.) મામાની દીકરી
માત્રામેળ છંદ, માત્રાબંધ પું. જેમાં ઓછી વધારે માત્રા ઉપર માતુશ્રી સ્ત્રી. (સં. માતૃને શ્રી લાગી માતૃશ્રી ન થાય. પદબંધનો આધાર હોય તેવો છંદ; માત્રા મેળવાળો પણ માતૃના છઠ્ઠી વિભક્તિના માતુ; રૂપમાંથી માતુ છંદ
[વાળો તે તે છંદ શબ્દ લઈ તેની સાથે શ્રી ઉમેરીને) મા (માનસૂચક) માત્રાવૃત્ત પું. (સં.) એક માત્રામેળ છંદ; માત્રાની ગણતરીમાતું, ( તાતું) વિ. (સં. મત્ત, પ્રા. મત્ત) માતેલું; હૃષ્ટપુષ્ટ માત્રિક વિ. માત્રાને લગતું (૨) માત્રામેળ પ્રમાણેનું માતૃ સ્ત્રી. (સં. માત્ર સમાસના પૂર્વપદમાં) માતા માત્સર્ય ન. (સં.) બીજાનું સુખ દેખી બળવું તે; અદેખાઈ માતૃક વિ. (સં.) મા સંબંધી; માતાને લગતું માસ્યન્યાયપું. (સં.) મોટુંમાછલું નાનાને ખાય તેવો ન્યાય માતૃકા સ્ત્રી. (સં.) મા (૨) દાઈ (૩) વર્ણમાળા; બારા- માસ્મિક . માછીમાર
ખડી (૪) માંગલિક કૃત્યો વખતે બ્રાહ્મી, માણેસ્વરી, માથળિયું ન. ભોંયતળિયું વૈષ્ણવી, કૌમારી, વારાહી, નારસિંહી, ઐન્દ્રી એ સાત માથાકૂટ સ્ત્રી, ભાંજગડ; પંચાત (૨) નકામી મહેનત;
દેવીઓનું પૂજન થાય છે તેમાંની દરેક [સિદ્ધપુર પીડા (૩) માથાઝીક; લમણાઝીક માતૃગયા ન. (સં.) માતાનું શ્રાદ્ધ કરવાનું તીર્થ, જેમ કે, માથાકૂટિયું વિ. માથાકૂટ કરાવે તેવું; માથાઝીકિયું માતગહ ન. (.) પિયર: મહિયર હિત્યા કરનાર માથાઝીક સ્ત્રી. માથાકૂટ; લમણાઝીક માતૃઘાતી-તક) વિ. માતાને મારી નાખનારું; માતાની માથાઝીકિયું વિ. માથાકૂટિયું માતૃતા(-q) ન. માતા તરીકેનો ધર્મ; માતાપણું માથાદીઠ ક્રિ.વિ. જગદીઠ; દરેક માણસ દીઠ માતૃદત્ત વિ. (સં.) માતા તરફથી અપાયેલું નિમ માથાનું વિ. પહોંચી વળે તેવું (૨) કજિયાખોર માતૃદિન પું. (સં.) માતાના શ્રાદ્ધનો દિવસ; શ્રાવણ વદિ માથાપચ્ચી સ્ત્રી. (હિ.) મગજમારી; માથાફોડ માતૃદેવવિ. (સં.) માતાને દેવતરીકે પૂજનાર; માન આપનાર માથાફરેલ વિ. મિજાજી; ક્રોધી; માથાનું ફરેલ માતૃદેશ . માતાનો દેશ; જન્મભૂમિ; “મધરલેન્ડ માથાફોડ સ્ત્રી. માથાકૂડ; માથાઝીક માતૃદ્રોહી વિ. (સં.) માતાનો દ્રોહ કરનારું
માથાફોડિયું વિ. માથાકૂટિયું માતૃપક્ષ પું. (સં.) માતા તરફનાં સગાંવહાલાં; મોસાળિયાં માથબાંધણું ન. માથા પર બાંધવાનું કપડું વગેરે માતૃપદ પું. સં.) માતા થવું તે (૨) માતા તરીકેનું સ્થાન માથાબૂડ વિ. માથું બૂડી જાય તેટલું ઊંડું