Darshanik Kosh Part 02

SR No.: 020174
Original Sutra Author: N/A
Author: Chhotalal N Bhatt
Publisher: Gujarat Varnacular Society Ahmedabad
Publication Year: 1938
Total Pages: 134
Language: Gujarati
Classification: Dictionary
File Size: 9 MB

Page 83

( ૧૯૪) તે વેગમાં વેગત્વ જાતિ રહે છે, માટે તે વેગ દેવનાથઃ (બૌદ્ધમતે)– હું સુખી જાતિ મનોવૃત્તિવૃત્તિ કહેવાય છે, અને વેગ, છું, હું દુઃખી છું, એ પ્રકારને જે સુખદુઃખને સ્થિતિસ્થાપક તથા ભાવના આ ત્રણ પ્રકારના અનુભવ તેનું નામ વેદનાધ છે. સંસ્કારોમાં રહેનારી જે સંસ્કારત્વ જાતિ છે, જે નીચા (જૈનમતે)–અમારે જાણવા તે સંસ્કારત્વ જાતિની વ્યાપ્ય વેગવ જાતિ
| | ગ્ય તત્ત્વ છે, એવા પ્રકારના જ્ઞાનનું હેતુભૂત છે. એવી વેગવં જાતિ બધા વેગમાં સમવાય
જે કર્મ તે વેદનીયકર્મ. સંબંધથી રહે છે, માટે ઉક્ત લક્ષણ સંભવ છે. ૨. નામિક કર્મ થયા પછી સ્ત્રીના ઉદરના
જયંત્રિીનચાવે શસ્ત્રક્રિયા-! બુદ્દબુદને જે જઠરાગ્નિ તથા પ્રાણવાયુવડે જનારા જે સંસ્કાર કઈ ક્રિયાથી ઉત્પન્ન ધનભાવ તે વેદનીય કર્મ થાય એ હેય, તથા તે બીજી ક્રિયાને વાતા–વેલાનામજોગવસાનમા: વેદને જનક હોય, તે સંસ્કાર “વેગસંસ્કાર' અંતભાગ-છેલ્લો ભાગ તે વેદાન્ત. કહેવાય છે.
वैखरीवाक्-मौखिक वाय्वभिव्यङ्ग्यः सर्व– નીચે વાવયં વૈઃ જે પુરૂષે શ્રુતિવર: છૂઃ ઃા મુખના વાયુવડે રચેલું વાકય ન હોય તે વેદ. અર્થાત ભારતાદિ વ્યક્ત થાય છે અને સર્વનાથી સંભળાય જેમ પુરૂષે રચેલાં છે તેમ જેની રચના કઈ એ ધૂલ શબ્દ તે વખરી વાણું. મનુષ્ય ન કરી હોય તે વેદ.
__ वैखानसः-अकृष्टपच्यौषधीभिर्मामबहिष्कृता૨. સંઘવાયાનુસાળ સ્વરાવિશિષ્ટા ચ મિમિત્રાવિતુર્વન વૈવાન વગર ખેડયે વનવી પરિવાર પર વેઃ ચાલતા આવેલા ગામની બહાર પાડેલી ડાંગર વગેરે ઔષધી સંપ્રદાયને અનુસરીને જેમાં સ્વરાદિક અક્ષરો- વડે અગ્નિહોત્ર વગેરે કરતે (જે વાનપ્રસ્થાવાળા અક્ષરની અનુક્રમવાળી રચનાની પદ્ધતિ | શ્રમી તે) ખાનસ, હોય તે વેદ. (:
વૈદિકરા તાત્પર્ધન-ઉપક્રમાદિ છે ૩. પ્રાથનિઝવરિદારાવિમુવાચે છે. લિંગ વડે તાત્પર્યાને નિશ્ચય કરે તે. એ છે પ્રો વેતિ ર વૈદ્રઃ આ ઈષ્ટ અર્થની પ્રાપ્તિ લિંગ:–“પસંહારાવખ્યા પૂર્વતારમ્ | અને અનિષ્ટ અર્થને દૂર કરવાને અલૌકિક | અર્થાપત્તળ ચિક્ર તાનિ II” એવાં ઉપાય જે ગ્રંથ જણાવે છે તે વેદ. છે. (એને વિસ્તારથી અર્થ અન્યત્ર આપ્યો (સાયણાચાર્ય).
છે તે જે .). ૪. ધર્મદ્રહ્મપ્રતિક્રમો પ્રમrora વૈધવ્યં-વિરુદ્ધ ધર્મ ૨. “ત્ર, વૈઃ ધર્મનું અને બ્રહ્મનું પ્રતિપાદન કરનારું
ચરા વાધર્મવૈવર્ગણિત તત્ ” “જે ધર્મમાં અપૌરુષેય પ્રમાણુરૂપ વાક્ય તે વેદ.
- જેનું સાધર્યું હોય તે ધર્મમાં બીજાનું ધર્મો
હોય છે. ” (પ્રશસ્ત. ૧. રૂ.). (મધુસૂદન).
રે, અસાધાળે ઘ વૈધર્મેન્ ! એકને જે છે. મંત્રન્નાદાનાત્મા ઃ જે મંત્રાત્મક છે જે અસાધારણ ધર્મ, તે બીજાનું વિંધમ્ય કહેવાય. અને બ્રાહ્મણત્મક હોય તે દ. (મંત્રના . તાત્તિ સત તતરવૃત્તિત્વમ્ જે વિનિગને સમજાવનારો ગદ્ય ભાગ તે પદાર્થમાં જે ધર્મ હોય તે ધર્મનું તેનાથી બ્રાહ્મણ કહેવાય છે.) અથવા–
બીજા પદાર્થમાં ન હોવાપણું તે વૈધર્મો ૬. મૈત્રાબળામાં વેઃા મંત્ર અને ધર્થBત – જે દાન્ત નિશ્ચિત બ્રાહ્મણને સમુદાય તે વેદ.
સાવ્યાભાવવાળું તથા નિશ્ચિત સાધનાભાવ