Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૩૮) પણ સ્મૃતિજ્ઞાન તે કેવળ ભાવના નામે નિમિત્તકારણ વડે જે ઘટાદિકને વિનાશ સંસ્કાર માત્રથી જન્ય છે–ચક્ષુ આદિક | થાય છે તે વિનાશનું નામ પ્રäસાભાવ છે. ઈદ્રિયોથી જન્ય નથી–પણ પ્રત્યભિજ્ઞાજ્ઞાન ! એ પ્રર્વાસાભાવ ઉત્પત્તિવાળો છે તથા અભાવ તે સંસ્કારની સાથે ચક્ષુ આદિય ઇક્રિયે ! પણ , માટે પ્રáસાભાવનું આ લક્ષણ વડે જ છે, એટલે સ્મૃતિ અને પ્રત્યભિ-' ઘટે છે. જ્ઞામાં તફાવત છે.
- ૨. ૩ત્તમાનઃ પ્રäસામાવઃ જે અભાવ પ્રાથ:-પ્રતિવિધીકૃત્ય વિધીમાના: ઉત્પત્તિવાળે હોય અને નાશરૂપ અંતથી રહિત વાર્થોધવ રાઇવિશેષઃ | પ્રકૃતિરૂપ શબ્દ હોય તે અભાવ પ્રધ્વસાભાવ કહેવાય છે. પૂરે થાય ત્યાંથી આરંભીને સ્વાર્થને જણાવ-| પૂર્વે કહ્યા પ્રમાણે મુદુગર પ્રહારથી ઉપજે નારા જે અમુક શબ્દનું (વૈયાકરણે વડે) | છે માટે પ્રખ્વસાભાવ ઉત્પત્તિવાળો છે, અને વિધાન કરવામાં આવ્યું હોય તે પ્રત્યય. અથવા– વંસનો ધ્વંસ થતું નથી માટે તે નાશરૂપ
૨. તરૂથન્દ્રતસ્વાર્થધને તપેક્ષત્વે સતિ | અંતથી રહિત છે, માટે પ્રખ્વાભાવનું આ તઃધન વિચનિરર્વ પ્રત્યયમ્. કેઈ ! લક્ષણ સંભવે છે. શબ્દના અર્થ સાથે સંબંધ પામીને જે પોતાને
३. अविनाशित्वे सति प्रतियोगिसमवायिमात्रખાસ અર્થ જણાવે, પણ તેમ કરવામાં તે | કૃત્વમવઃ અર્વાસામાવઃ જે અભાવ અવિનાશી મૂળ શબ્દની અપેક્ષા રાખે, અને તે મૂળ | હોય છે તથા પોતાના પ્રતિયોગીના સમવાયી શબ્દ પૂરો થયા પછી તેની સાથે જોડાવાનું |
| કારણ માત્રમાં રહે છે તે, તે અભાવ પ્રધ્વજેનું વિધાન કરાયું હોય (વૈયાકરણ વડે) તે !
સાભાવ કહેવાય છે. જેમ-ઘટનો પ્રāસાભાવ પ્રત્યય.
અવિનાશી છે તથા પિતાના ઘટરૂપ પ્રતિપ્રત્યાનાય - પ્રતિજ્ઞા કરી કહી બતાવવી
યોગીના સમવાયી કારણરૂપ કપાલ માત્ર તે. ૨. પ્રતિનિધિ તરિકે જે પદાર્થનું વિધાન કર્યું હોય તે પદાર્થ.
વિષે જ રહે છે, અર્થાત તે ઘડે ભાગ્યા પછી પ્રચાત્તઃ–સંબંધ.
તે ઘડાના અવયવરૂપ જે કાચલમાં રહે છે તે प्रत्याहारः-इन्द्रियाणां स्वस्वविषयेभ्यः
કાચલમાં તે ઘટનો પ્રર્વાસાભાવ વિશેષણાખ્ય પ્રચારમાં ઈદ્ધિનું પોતપોતાના વિષયોથી સ્વરૂપ સંબંધે કરીને રહે છે એ પ્રમાણે નિવારણ.
જે જે દ્રવ્ય, ગુણ કે કર્મ વગેરેને જે જે પ્રધાનમ-(સાંખ્યમતે) સત્વરજ્ઞસ્તમાં ૧ પ્રäસાભાવ હોય છે, તે તે પ્રવૃંસાભાવ સાખ્યાવરાત્રધાન | સંવાદિ ત્રણ ગુણોની | તે તે વ્યગુણકર્મને સમાયિકારણરૂપ સામ્યવસ્થાને પ્રધાન કહે છે. એને જ મૂળ દ્રવ્યમાંજ સ્વરૂપ સંબંધે કરીને રહે છે, માટે પ્રકૃતિ કહે છે. (પ્રકૃતિ શબ્દ જુઓ.) પ્રધાન પ્રāસાભાવનું આ ત્રીજું લક્ષણ પણ એક છે તથા ઉત્પત્તિથી રહિત છે, માટે તે | સંભવે છે. કોઈની વિકૃતિ (કાર્ય) નથી.
प्रपञ्चः-दृश्यत्वं जडत्वं परिच्छिन्नत्वं चिद्भिन्नપ્રધાનઃ-(અંગી શબદ જુઓ.) | સ્વં પ્રાચસામાન્યજ્ઞાન્ ! દસ્યત્વ, જડત્વ, વધાવવા–બ્રહ્મવિચાર. આ પરિછિન્નત્વ, અને ચૈતન્યથી ભિન્નપણું, એ
વંતામા–સ્વમિનમાઃ પ્રચંણા- પ્રપંચ (જગત ) નું સામાન્ય લક્ષણ છે. માવઃ | જે અભાવ ઉત્પત્તિવાળો હોય છે તે | મે - સામાન્ય ધર્મવ્યાખ્યાવાન્તરવિશિષ્ટઃ અભાવ પ્રધ્વાભાવ કહેવાય છે. જેમ ઘટાદિ કમેરા સામાન્ય ધર્મનું વ્યાપ્ય હેઈને કાર્યોની ઉત્પત્તિ થયા પછી મુદગર પ્રહારદિક | અવન્તર ધર્મવિશિષ્ટ હેવું તે પ્રભેદ. જેમ,
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020174 |
| Book Title | Darshanik Kosh Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chhotalal N Bhatt |
| Publisher | Gujarat Varnacular Society Ahmedabad |
| Publication Year | 1938 |
| Total Pages | 134 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary |
| File Size | 9 MB |