Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૨૪ ) સિદ્ધ કહેવાય છે. જેમ, ઉપર કહેલા ! મોટે મશ્ય જોઇને બીજા પુરૂષ પ્રતિ કહ્યું અનુમાનમાંજ “વિ તિ, પવરવાહૂ’ | કે “નાથાં વેપઃ”—“ગંગામાં ઘોષ (ગૌશાળા
સ્પર્શવાળો હોઈને રૂપવાળો છે તેથી” એવી | એ વચન સાંભળીને શ્રોતા પુરૂષ ઘેષ પદની રીતે સ્પર્શવત્વ વિશિષ્ટ રૂપવત્વ હેતુ રાખવાથી મઢ્યમાં લક્ષણ કરે છે, તે સ્વારસિક વાયુ રૂપ પક્ષમાં રૂપવત્ત વિશેષ્યને અભાવ લક્ષણ કહેવાય છે. હેવાથી આખા વિશિષ્ટ હેતુને પણ અભાવજ स्वार्थानुमानम्-न्यायाप्रयोज्यानुमान થશે. માટે એ સ્પર્શવત્વવિશિષ્ટરૂપવત્વ હેતુ સર્વાનુમાન | ન્યાય વડે (“ન્યાય’ શબ્દ વિશેષ્યાસિદ્ધ કહેવાય છે.
| જુઓ) અજન્ય જે અનુમાન, તે સ્વાર્થીનુ- પાકારક સન્નાલ્યો. ભાન કહેવાય છે અર્થાત-પુરૂષની અનુમિતિના
- પ્રધાનપાધનાડ્યાવિહૃાાષા - હેતુભૂત સ્વાર્થનુમાન પ્રતિજ્ઞા વગેરે પાંચ #ારતમાં પ્રધાનકર્મ (અંગી કમ)ના સાધન- વાકના સમુદાયરૂપ ન્યાયવડે જન્ય હેતું રૂપ દ્રવ્યાદિ તેને સંસ્કાર આપ ઇત્યાદિ જે નથી; પણ એ પુરૂષ પોતેજ પાકશાળા વગેરે અંગભૂત કર્મ, તે દ્વારા પ્રધાન કર્મને જે સ્થળેથી ધૂમરૂપ હેતુમાં અગ્નિરૂપ સાધ્યની ઉપકારક થાય છે, તેને સ્વરૂપે પકારક અંગ |
વ્યાપ્તિનો નિશ્ચય કરીને, તે પછી કંઈક કહે છે. એને જ સન્નિપાપકારક અંગ પણ વખતે પર્વતાદિક પક્ષમાં ધૂમરૂપ હેતુને જોઈને કહે છે. જેમ, જ્ઞાન સાધન અંતઃકરણ-સંસ્કાર એ વ્યાપ્તિનું સ્મરણ કરે છે. તથા પરામર્શ દ્વારા નિકામ કર્મનું અનુષ્ઠાન તે પણ ! (“ પરામર્શ' શબ્દ જુઓ.) જ્ઞાનવાળા સપિકારિ કહેવાય છે.
થઈને પર્વતાદિક પક્ષમાં અગ્નિવિષયક અનુવાતતત્વ ચીતમ્ સ્વીકાર કરવાપણું. મિતિવાળો થાય છે. આ સ્વાર્થીનુમાનની રીતિ છે,
સ્વાધ્યાય--ગુરૂ પાસેથી ગ્રહણ કરેલા કવાર્થનુમતિ –સ્વરા ચાર તત્વપિતાના વેદાદિનું પઠન, રે પ્રણવાદિ, નન્તર વ્યાપચય: બીજાના ઉપદે વિના મંત્રને જ૫.
પ્રથમ પિતાને વ્યાપ્ય (હેતુ) ની પ્રતીતિ સ્વાધ્યાયત્વ-રાવાષ્યનત્વમ || થયા પછી વ્યાપ્તિજ્ઞાનાદિકથી જે વ્યાપક વેદની જે શાખાનુ પિતાના કુળમાં પરંપરાથી ! (સાધ્ય) નું જ્ઞાન થાય છે તે સ્વાર્થનુમિતિઅધ્યયન ચાલતું આવેલું હોય તેને “ સ્વ- જેમ, ધમ અને અગ્નિના સહચાર રૂપ વ્યાપ્તિ શાખા' કહે છે. એવી સ્વશાખાના વેદનું
જ્ઞાનવાળો માણસ પર્વતમાં વ્યાપ્ય (ધૂમાડા) અધ્યયન તે સ્વાધ્યાય કહેવાય છે, જે પ્રણ- ૫ ને જોઇને અનુમાન કરે કે “ પર્વતમાં વ્યાપક વાદિ બંને જે જપ તે પણ સ્વાધ્યાય ! ( અગ્નિ) છે, ધુમ દેખાય છે માટે, રસોડાની કહેવાય છે.
પેઠે'. આ સ્વાર્થનુમિતિ છે. સ્વારિકા –સઘળા લોકોને સાધારણ; સ્વાદ–વેન રિયાલારા દેવતાને સઘળા લોકોને ગમે તેવું. જેમ કે સારા ઉદેશીને હુતદ્રવ્યનું અર્પણ કરવું તે શબ્દનો પ્રયોગ કર્યો હોય અને તે બધાને સ્વીકાર:–અવશ્ય વિચાર વાપરઃા. ગમે તેવો હોય ત્યારે તે “સ્વારસિક” કહેવાય. જે પિતાનું નથી તેને પોતાનું છે, એમ
વારિક્ષામપુનાતનતત્પર્ય કરવાને વ્યાપાર. વિષયમૂતાનિ ઋક્ષTI હમણુના વખતના દ્વારા પાણી જેવા પરસેવાથી પુરૂષના તાત્પર્યને વિષયભૂત જે અર્થ છે, જે શરીર ઉત્પન્ન થાય છે તે સ્વેદજ કહેવાય તે અર્થમાં રહેલી જે લક્ષણ તે સ્વારસિક છે. કૃમિ, મચ્છર, જૂઓ, જુઓ, જેગડિયે લક્ષણ કહેવાય છે. જેમ કઈ માણસે ગંગામાં | વગેરેના શરીરે વેદજ કહેવાય છે.
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020174 |
| Book Title | Darshanik Kosh Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chhotalal N Bhatt |
| Publisher | Gujarat Varnacular Society Ahmedabad |
| Publication Year | 1938 |
| Total Pages | 134 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary |
| File Size | 9 MB |