Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૨૮)
નાર જે ઉત્તર તે સાધમ્પસમાં જાતિ કહેવાય ? ધારyrrઐત્તિવામાન -સાળાછે. જેમ કેઈએ કહ્યું કે, “બાસ્મા , | માવતરતિદેતુઃ સાયરા જે હેતુ પિતાના બિચાહેતુપુજવાત, યેવતુ ” –“ આત્મા | સાધ્યના અભાવવાળા અધિકરણમાં રહે છે, ક્રિયાવાળે છે, ક્રિયાના હેતુભૂત ગુણવાળો | તે હેતુ સાધારણ કહેવાય. જેમ,“પર્વતા હેવાથી, જેમાં માટીનું ઢેફ છે તેમ.” (ક્રિયાને | વીમાન, મેથાવત, માનવત્તા ”—“આ જનક જે વાયુસંગાદિક છે, તેજ ક્રિયાને | પર્વત અગ્નિવાળે છે, પ્રમેયરૂપ હેવાથી. જે હેતુભૂત ગુણ જાણ.) આ પ્રકારને અન-] જે પ્રમેય હોય છે, તે તે અગ્નિવાળોજ હેય ભાનથી કેઈએ આત્મામાં સક્રિયત્વ સ્થાપન ! છે, જેમ મહાનસ પ્રમેયવાળું હોવાથી અગ્નિકર્યું, તેના પ્રતિ કઈ અન્ય વાદી અો ઉત્તર વાળું છે; તેમ પ્રમેયત્વ ધર્મવાળો હોવાથી કહે છે –“ જે કદાચિત સક્રિય માટીના ! આ પર્વત પણ અગ્નિવાળો જ હો જોઈએ.” ટેકાના સાધમ્યથી આત્મા સક્રિય હોય, તે આ અનુમાનમાં પ્રમેયરૂપ હેતુ પિતાનું આકાશાદિક નિષ્ક્રિય દ્રવ્યના સાધમ્મથી | સાધ્ય જે અગ્નિ તેના અભાવવાળા હદ આત્મા નિષ્ક્રિયપણે હોઈ શકે.” આ બન્ને 1 (પાણીના ધરા) માં પણ રહે છે. માટે એ પક્ષમાં એક પક્ષની સાધક કોઈ યુક્તિ નથી. પ્રમેયત્વ હેતુ સાધારણ અનૈકાંતિક નામે આવા પ્રકારના ઉત્તરનું નામ સાધમ્પસમાં ! હેત્વાભાસ કહેવાય છે. જાતિ છે.
આ અનુમાનમાં “તે માન' (પર્વત साधारणकारणम्-कार्यत्वावच्छिन्नकार्यता- અગ્નિવાળો છે.) આ અનુમતિના કરણરૂપ નિકિતારતારા િસાધારપરા | કાર્યવ ! “હિચાડ્યું પ્રમેહૂં' (અગ્નિનું વ્યાપ્ય પ્રમેધર્મવડે અવછિન્ન જે કાર્યતા છે, તે કાર્યાતા- યત્વ છે) એવું વ્યાતિજ્ઞાન થશે; એ વ્યાપ્તિવડે નિરૂપિત જે કારણુતા છે, તે કારણતા- જ્ઞાનની પ્રતિબંધકતા “વદ્યામાવવત્ત ગમેવાળો પદાર્થ સાધારણ કારણ કહેવાય છે. | ત્વ” ( અગ્નિના અભાવવાળા પદાર્થમાં અર્થાત, સર્વકાર્યમાબ વિષે વર્તનારો જે પ્રમેયત્વ રહે છે.) એ જ્ઞાનમાં રહેલી છે અને કાર્યવ ધર્મ છે, તે કાર્યવ ધર્મવડે અવચ્છિન્ન એ પ્રતિબંધક જ્ઞાન યથાર્થ પણ છે. એ રીતે જે સર્વ કાર્યમાત્ર વૃત્તિ કાર્યતા છે, તે વ્યાણિજ્ઞાનના પ્રતિબંધકીભૂત યથાર્થ જ્ઞાનની કાર્યતાવડે નિરૂપિત (ઓળખાવેલી–જણાવેલી) | વિષયતા એ પ્રમેયવરૂપ હેતુ વિષે છે, માટે જે કારણુતા છે, તે કારણુતાવાળાં ઈશ્વરાદિક ઉક્ત હેત્વાભાસનું લક્ષણ એ પ્રમેયત્વ હેતુમાં નવ કારણો છે, માટે તે ઈશ્વર આદિક નવ | સંભવે છે. કારણે કાર્યમાત્રની પ્રતિ સાધારણ નિમિત્ત | સાધુત્વપૂ–નિષિત્વનું નિર્દોષપણું. કારણ કહેવાય છે. તે નવ કારણે આ પ્રમાણે ૨. અપભ્રંશભિન્નત્રા અપભ્રંશથી ભિન્નછે –(૧) ઈશ્વર, (૨) ઈશ્વરનું જ્ઞાન, (૩) [ પણું (શબ્દનું). ઈશ્વરની ઈચ્છા, (૪) ઈશ્વરનો પ્રયત્ન, (૪) રૂ. મ્યુચણાપનવિષયમ્ | અભ્યદિશા, (૬) કાલ, (૭) પ્રાગભાવ, (૮) અદષ્ટ, દયના સાધનરૂપ પ્રાગનું વિષયપણું તે અને (૯) પ્રતિબંધકાભાવ. એ નવ જ કાર્ય. | સાધુત્વ. માત્રનાં સાધારણ નિમિત્તે કારણે છે.
' ४ स्वपरकार्य साध्नातीति साधुः । रे साधारणधर्मः-तदितरवृत्तित्वे सति तद्- પિતાનું તથા બીજાનું કાર્ય સિદ્ધ કરે તે સાધુ. તિધર્મ. જે ધર્મ કઈ પદાર્થમાં રહેલો હોય છે - નિર્વઃ સવઃ શાન્ત તમાëાવતઃ અને તે સાથે તેનાથી ભિન્ન પદાર્થમાં પણ નિર મુનિવતા સાધરિયલે છે જે રહેલો હોય તે.
પુરૂષ કોઈની સાથે વેર વિનાને, દયાળુ, શાન,
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020174 |
| Book Title | Darshanik Kosh Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chhotalal N Bhatt |
| Publisher | Gujarat Varnacular Society Ahmedabad |
| Publication Year | 1938 |
| Total Pages | 134 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary |
| File Size | 9 MB |