________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www. kobatirth.org
कषायप्रकरणम् ]
(७७७६) समङ्गादिक्वाथः (२) (बृ. यो. त. 1 त. ६४ ; वृ. नि. र. । अतिसा. ) समङ्गाधातकीबिल्वमानास्थ्यम्भोज केसरम् । बिल्वं मोचरसं लोध्रं कुटजस्य फलत्वचौ || पिबेतण्डुलतोयेन कषायं कल्कमेव च । श्लेष्मपित्तातिसारनं रक्तं वाथ नियच्छति ।।
पञ्चमो भागः
लज्जा की जड़, धायके फूल, बेलगिरी, आम की गुठली, कमलकेसर, बेलगिरी, मोचरस, लोध, कुकी छाल और इन्द्रजौ ।
इन्हें चावलों के धोवन ( तण्डुलोदक ) में पका कर अथवा पीसकर कल्क बनाकर पीनेसे कफपित्तातिसार तथा रक्तातिसारका नाश होता है ।
(७७७७) समङ्गादिक्वाथः (३) ( .यो. र. । बालातिसा. ; भा. प्र. म. खं. २ | बाला.; वृ. मा. बालरो. )
समङ्गाधातकीलोधसारिवाभिः मृतं जलम् । दुर्धरेऽपि शिशोर्देयमतीसारे समाक्षिकम् ॥
लज्जालुकी जड़, धायके फूल, लोध और सारिवा इनके काथमें शहद मिलाकर पिलानेसे बालकेांका भयंकर अतिसार भी नष्ट होता है । (७७७८) समङ्गादिक्षीरम्
( व. से. । अर्शो. ; भा. प्र. म. खं. २ अर्शो. ; वृ. मा. । अर्शो. )
समङ्गोत्पलमो चाह तिरीटतिलचन्दनैः । छागीक्षीरे प्रयोक्तव्यं गुदजे शोणितापहम् ॥
लज्जालुकी जड़, नीलोत्पल, मोचरस, लोध, तिल और लाल चन्दन ।
१९१
इनसे बकरीका दूध सिद्ध करके पिलाने से अर्शका रक्त बन्द होता है ।
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ओषधियां समान भाग मिलित २॥ तोले, दूध २० तोले, पानी १ सेर । पानी जलने तक पावें । )
(७७७९) समीरदावानलक्वाथः ( यो. र. । वातव्या . ) भल्लातकानां शकलानि कृत्वा
त्रिकोलमानं परिगृह्य वैद्यः । चतुष्पलं तोयसमन्वितोऽयं
क्वाथश्चतुर्थांशक एष सम्यक् ॥ सिताघृतं गोपयमिश्रितेन
काळं पला पलमेकयुक्तम् । क्रमेण पीतः खलु इन्ति वातान् समीरदावानलनामधेयः ॥
२२ ॥ माशे शुद्ध भिलावेके टुकड़ोंको ४० पानी में पकावें और १० तोले शेष रहने पर छान लें।
तो
इसमें १ तोला मिश्री, २॥ तोले घी और १० तोले गायका दूध मिला कर पीनेसे समस्त वातव्याधियां नष्ट होती हैं ।
( जिन्हें भिलावा अनुकूल न आता हो उन्हें यह काथ न पीना चाहिये । )
(७७८०) सरलादिकल्कः
( वृ. मा. । वृद्धच. ) सरला गुरुकुष्ठानि देवदारु महौषधम् । मूत्रारनालसम्पिष्टं शोफ कफवातजित् ॥
For Private And Personal Use Only