Ashok Ane Ena Abhilekh

SR No.: 020057
Original Sutra Author: N/A
Author: Hariprasad Gangadhar Shastri
Publisher: Gujarat University
Publication Year: 1972
Total Pages: 206
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 19 MB

Page 26

૧૦
અશક અને એના અભિલેખે
તે સ્થવિરે બૌદ્ધ સંઘની ત્રીજી સંગીતિ (પરિષદ) ભરી ને બૌદ્ધ ધર્મના પ્રસાર માટે આસપાસના દેશોમાં સ્થવિરોને મોકલ્યા.' સ્થવિર મહેન્દ્ર સિલોનમાં બૌદ્ધ ધર્મ પ્રસાર્યો. ત્યારે ત્યાં દેવોને પ્રિય તિષ્ય નામે રાજા રાજ્ય કરતો હતો. તે દેવેના પ્રિય ધર્માશક તરફ પરમ આદર ધરાવતો. દેવેના પ્રિય તિળે ગ્રામર સુમનને ધર્મા પાસે મોકલી ભગવાન બુદ્ધનાં અસ્થિ મંગાવ્યાં ને ચૈત્યપર્વત પર મોટો સ્તુપ બંધાવ્યો. સ્થવિર મહેન્દ્ર પાસે સિલોનના અનેક ભાવિક જનોએ ઉપદેશ ગ્રહણ કર્યો ને એમાંના કેટલાક પુરુષોએ દીક્ષા લેવા માંડી. સ્ત્રીઓની દીક્ષા માટે રાજાએ ધર્માશક પાસે અમાત્ય મોકલી સ્થવિરા સંઘમિત્રાને તેડાવ્યાં ને તેમની સાથે બોધિવૃક્ષની શાખા મંગાવી. આ શાખા અનુરાધપુરના મહામેઘવનારામમાં રોપવામાં આવી. ત્યાં હાલ જે બોધિવૃક્ષ રહેલું છે, તે એ શાખામાંથી થયું મનાય છે. મહેન્દ્ર અને સંઘમિત્રા અશેકનાં સંતાન હતા, તેઓએ પોતાનું બાકીનું જીવન સિલોનમાં જ વ્યતીત કર્યું. ‘દિવ્યાવદાનમાં મગૈલીપુત્ર તિષ્યને બદલે ઉપગુપ્તનું નામ આપ્યું છે.'
આ આનુશ્રુતિક વૃત્તાંતમાં કેટલુંક તથ્ય રહેલું હોવા સંભવે છે, જ્યારે એમાંની કેટલીક વિગતોમાં સ્પષ્ટત: અસંગતિ, અતિશયોકિત કે અસંભવિતતા રહેલી છે.
અશોકના અભિલેખમાં બૌદ્ધ ધર્મને લગતા કેટલાક ઉલ્લેખ આવે છે ને એમાંના અમુક અભિલેખ તો બૌદ્ધ ધર્મને લગતા જ છે. આ લેખે અને ઉલ્લેખ પ્રમાણિત હોઈ, તેમાંથી મળતી માહિતી વધુ શ્રદ્ધય ગણાય. એ માહિતી ટૂંકમાં આ પ્રમાણે છે:
કલિગવિજય પછી દેવોના પ્રિય પ્રિયદર્શી રાજને તીવ્ર ધર્મશીલન, ધર્મકામિતા અને ધમનશસ્તિની ભાવના થઈ. હૃદયપલટાના આ પ્રસંગે એણે બૌદ્ધ ધર્મને અંગીકાર કર્યો લાગે છે.
શરૂઆતમાં એક વર્ષ લગી એ ઉપાસક રહ્યો, પરંતુ સક્રિય બન્યું નહિ. એ પછી એ સંઘ પાસે ગયો ને સક્રિય થયો. આને અર્થ એ લાગે છે કે શરૂઆતમાં
9. Thapar., op. cit., pp. 42 ff. ૨. મહાવંસ, વરિરછેદ ૧૧-૧૧. ૩. યુઆન શ્વાંગે ભૂલથી તેમને અશોકનાં ભાઈબહેન માન્યાં છે. 8. Barua, op. cit., pp. 22 ff. ૫. બૌદ્ધ ધર્મના ગૃહસ્થ અનુયાયીને ‘ઉપાસક' કહે છે. ૬. ગૌણ શૈલલેખ ને. ૧.