Ashok Ane Ena Abhilekh

SR No.: 020057
Original Sutra Author: N/A
Author: Hariprasad Gangadhar Shastri
Publisher: Gujarat University
Publication Year: 1972
Total Pages: 206
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 19 MB

Page 160

૧૪.
અથાક અને એના અભિલેખે
અક્ષર તરીકે જોડતા, જેમ કે ને બદલે સા અને ધર્મને બદલે પ્રેમ. અંકચિહમાં ૧ થી ૯ સુધી એકેક ઊભી રેખા લખાતી.
કંદહારના શૈલલેખનું એક રૂપાંતર ગ્રીક લિપિમાં છે, તે ગંધારની પડોશમાં આવેલા યવન (ગ્રીક) પ્રદેશને લઈને હશે. શૈલલેખનું બીજું રૂપાંતર તથા લઘમાન જિલ્લાના લેખ અરામાઈ લિપિમાં છે. આ લિપિ બેબિલોન સામ્રાજ્યના વારસારૂપે ઈશની સામ્રાજ્યમાં પ્રચલિત હતી ને તેથી ગંધાર પ્રદેશમાં તેનો ઉપયોગ થતો એવું માલુમ પડે છે.
અક્ષર વિન્યાસ–ખરોષ્ઠી લિપિમાં મા, ૨, ૩, છે અને સૌને સ્થાને અનુક્રમે ૫, ૬, ૩, ૪ અને મો લખાતો.
બ્રાહ્મી લિપિમાં સંયુકતાક્ષરમાં સામાન્ય રીતે પૂર્વગ વ્યંજનની નીચે અનુગ વ્યંજનને જોડવામાં આવે છે, પરંતુ એમાં કેટલીક વાર એથી ઊલટું જોવામાં આવે આવે છે, જેમ કે ડિને બદલે જિં, પાને બદલે તા અને કાને બદલે .
ભાષા–અશોકના લગભગ બધા અભિલેખ –બ્રાહ્મી લિપિમાં કોતરેલા તેમ જ ખરોષ્ઠી લિપિમાં કોતરેલા–પ્રાકૃત ભાષામાં લખેલા છે. માત્ર અરમાઈ અને ગ્રીક લિપિમાં કોતરેલા લેખ તે તે વિદેશી ભાષામાં લખાયા છે.
આ અભિલેખની પ્રાકૃત ભાષા વ્યાકરણની દૃષ્ટિએ એક પ્રકારની નથી, પરંતુ એમાં પ્રાદેશિક બોલીઓ અનુસાર પાઠભેદ રહેલા છે. એમાંનાં કોઈ ભાષાસ્વરૂપને પછીના સમયની કોઈ પ્રશિષ્ટ પ્રાકૃત ભાષાઓ તરીકે ઓળખાવી શકાય એમ નથી. મગધના રાજા અશોકે પાટલિપુત્રમાં પોતાનાં સર્વ શાસન એ સમયની માગધી ભાષામાં લખાવ્યાં હશે ને પછી તેની નકલો અન્ય પ્રદેશોમાં કોતરાવતા પહેલાં તે તે લેખનું તે તે પ્રદેશની બોલીમાં રૂપાંતર કરાવ્યું હશે.
અશેકના અભિલેખની ભાષાને પ્રાદેશિક બોલી-ભેદની દૃષ્ટિએ કેટલાક વિદ્વાન નોએ વિગતે અભ્યાસ કર્યો છે. એમાં બિહાર, ઉત્તર પ્રદેશ, પંજાબ, નેપાલ; રાજસ્થાન, મધ્ય પ્રદેશ, ઓરિસા; સૌરાષ્ટ્ર, કોંકણઆન્ધ અને કર્ણાટક અને વાયવ્ય સરહદ– એવા જુદા જુદા પ્રદેશોનાં બોલી-જૂથ અલગ પડે છે.
9. Woolner, As’oka, Text and Glossary; Mahendle, A Comparative Grammar of As'okan Insciptions; Barua, As'oka and His Inscriptions, Basak, Asokan Inscriptions; રે, મરશો મિત્ત.