Amar Kosh

SR No.: 020030
Original Sutra Author: N/A
Author: Chintamani Shastri
Publisher: Government Central Book Depo
Publication Year: 1882
Total Pages: 463
Language: Hindi
Classification: Dictionary
File Size: 22 MB

Page 39

Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
प्रथमं कांडम्.
३३ अवदातः सितो गौरो ऽवलक्षो धवलो ऽर्जुनः॥ हरिणः पांडुरः पांडुरीषत्पांडुस्तु धूसरः १३॥ कृष्णे नीलासितश्यामकालश्यामलमेचकाः॥ पीतो गौरो हरिद्राभः पालाशो हरितो हरित् ॥ १४ ॥ लोहितो रोहितो रक्तः शोणः कोकनदच्छविः॥ अव्यक्तरागस्त्वरुणः श्वेतरक्तस्तु पाटलः ॥ १५॥ श्यावः स्यात्कपिशो धूम्रधूमलौ कृष्णलोहिते ॥ कडारः कपिलः पिंगपिशंगौ कट्ठपिंगलौ ॥ १६ ॥
मिश्रशुक्लस्येति विभागः साधुः।शब्दार्णवे तु। श्वेतस्तु समपीतोऽसौ रक्तेतरजपारुचिः। वलक्षस्तु सितः शावः कदलीकुसुमोपमः । अर्जुनस्तु सितः कृष्णलेशवान् कुमुदच्छविः। पांडुस्तु पीतभागार्धः केतकीधूलिसन्निभ इत्युक्तम् । हरिणौ पांडसारंगाविति हैमः।” ईषत्पांडुः धूसरः । “धूसरस्तु सितः पीतलेशवान् बकुलच्छविरिति शब्दार्णवः। द्वे ईषद्धवलस्य ॥ १३ ॥ कृष्णः नीलः असितः श्यामः कालः श्यामलः मेचकः । “मेचकः कृष्णनीलः स्यादतसीपुष्पसन्निभ इति शब्दार्णवः" सप्तकं नील्यादिगतवर्णस्य । पीतः गौरः हरिद्राभः त्रयं पीतस्य । पालाशः "पलाशो ऽपि" हरितः हरित् त्रयं शिरीषादिपत्रगतवर्णस्य । हरित्तांतः ॥१४॥ लोहितः रोहितः रक्तः त्रयं रक्तस्य । यः कोकनदच्छविः रक्तोत्पलाभः स शोण इत्येकम् । योऽव्यक्तराग ईषद्रक्तः सो ऽरुणः । “अरुणः कृष्णलोहित इत्यमरमाला" एकम् । यः श्वेतमिश्रो रक्तःस पाटल इत्येकम् ॥ १५॥श्यावः कपिशः द्वे धूसरारुणवर्णस्य । कपिमर्कटः तद्वद्वर्णो ऽस्त्यस्य कपिशः ।धूम्रः धूमलः कृष्णलोहितः त्रयं कृष्णमिश्रलोहितवर्णस्य । कडारः कपिलः पिंगः पिशंगः कद्रुः पिंगलः षटुं पिंगलवर्णस्य । अयमत्यंतगौरबालकस्य केशेषु प्रसिद्धः । पिंगा गोरोचना पांडुरिति कात्यः । “शब्दार्णवे तु सितपीतहरिद्रक्तः कडारस्तृणवन्हिवत् । अयं तद्रक्तपीतांगः कपिलो गोविभूषणः । हरितांशेऽधिके ऽसौ तु पिशंगः पद्मधूलिवत् ।पिशंगस्त्वासितावेशापिशो दीपशिखादिषु । पिंगलस्तु परच्छायः पिंगे शुक्लांगखंडवदित्युक्तम्" ॥ १६॥ चित्रं किर्मीरः "कर्मीरः" कल्माष: शबलः एत: कबुरः षटं कचुरस्य विचित्रवर्णस्येत्यर्थः ।
For Private And Personal