Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
सटीकामरकोशस्य [शद्रवर्गः १०] परिणायस्तु शारीणां समंतान्नयने ऽस्त्रियाम् ॥ अष्टापदं शारिफलं प्राणियूतं समाव्हयः ॥ ४६॥ उक्ता भूरिप्रयोगत्वादेकस्मिन्ये ऽत्र यौगिकाः॥ ताद्धादन्यतो वृत्तावूह्या लिंगांतरे ऽपि ते ॥४७॥
॥इति शूद्रवर्गः॥
इत्यमरसिंहकृतौ नामलिंगानुशासने ॥ द्वितीयः कांडो भूम्यादिः सांग एव समर्थितः॥॥॥॥
शब्देन संबंधः । अष्टापदं शारिफलं द्वे शारीणामाधारस्य कोष्टकयुक्तस्य वस्त्रादेः "सारीपट इति ख्यातस्य ।” शारयस्तु काष्ठादिरचितो द्यूतोपकरणविशेषः सोंगटी इति लौकिकभाषायां प्रसिद्धः । प्राणिद्यूतं प्राणिनां मेषकुकुटादीनां द्यूतं मिथो युद्धलक्षणः क्रीडाविशेषः समाव्हयः । अप्राणिभिः कृतं यत्तु तल्लोके द्यूतमुच्यते । प्राणिभिः क्रियते यत्तु स विज्ञेयः समाव्हय इत्युक्तेः । एकम् ॥ ४६॥ अत्र केषांचिल्लिंगभेदविधानाभावात्प्राप्तमपूर्णवं परिहरति । उक्ता इति । अत्र शूद्रवर्गे यौगिकाः कुंभकारमालाकारप्रभृतयः शब्दाः काव्यपुराणादिषु पुंस्येव भूरिप्रयोगत्वात्प्रचुरप्रयोगदर्शनादेकस्मिन्नेव लिंगे उक्ता निर्दिष्टास्ते ऽन्यतो ऽन्यत्र स्त्रीत्वादिविशिष्टे विशिष्यवृत्तौ सत्यां ताद्धात् विशिष्टानां विशेष्यधर्मत्वाल्लिंगांतरे स्त्रीलिंगादावप्यूहनीयाः । अपिशब्दात् रूढा अपि करणकुलालादयो जातिवचनात् पुंसि स्त्रियां च वर्तते इति ज्ञेयम् । यस्यावयवशक्य एवार्थों बुध्यते स यौगिकः। यस्यावयवशक्तिमनपेक्ष्य समुदायशक्तिमात्रेणार्थो बुध्यते स रूढः । तत्र यौगिको लिंगांतरे । यथा कुंभकारी स्त्री । कुंभकारं कुलम् । एवं मालाकारी । मालाकारम् । अणंतत्वास्त्रियां ङीष् । अयौगिको यथा । करणी । कुलाली । अत्र जातेरस्त्रीविषयादिति ङीष् ॥ ४७॥ ॥ इति शूद्रवर्गः ॥ ॥श्रीमत्यमरविवेके महेश्वरेण विरचित एवायं भूम्यादिद्वितीयः कांडः समाप्तः ॥७॥ ॥७॥
For Private And Personal
| SR No. | 020030 |
| Book Title | Amar Kosh |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chintamani Shastri |
| Publisher | Government Central Book Depo |
| Publication Year | 1882 |
| Total Pages | 463 |
| Language | Hindi |
| Classification | Dictionary |
| File Size | 22 MB |