Amar Kosh

SR No.: 020030
Original Sutra Author: N/A
Author: Chintamani Shastri
Publisher: Government Central Book Depo
Publication Year: 1882
Total Pages: 463
Language: Hindi
Classification: Dictionary
File Size: 22 MB

Page 186

१८०
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
सटीकामरकोशस्य
त्रिवर्गो धर्मकामार्थैश्रतुर्वर्गः समोक्षकैः ॥ सबलैस्तैश्चतुर्भद्रं जन्याः स्निग्धा वरस्य ये ॥ ५८ ॥ इति ब्रह्मवर्गः ॥
॥५॥
[क्षत्रियवर्गः
मूर्धाभिषितो राजन्यो बाहुजः क्षत्रियो विराट् ॥ राँजो राट् पार्थिवक्ष्माभृंनृपभूपमहीक्षितः ॥ १ ॥ राजा तु प्रणताशेषसामंतः स्यादधीश्वरः || चक्रवर्ती सार्वभौमो नृपो ऽन्यो मंडलेश्वरः ॥ २ ॥ येनेष्टं राजसूयेन मंडलस्येश्वरश्र यः ॥
शास्ति यश्चाज्ञया राज्ञः स सम्राडथ राजकम् ॥३॥ राजन्यकं च नृपतिक्षत्रियाणां गणे क्रमात् ॥
For Private And Personal
"l
केचित् पठति ॥ ५७ ॥ धर्मो वेदविहितो यागादिः । कामो यथाविधि स्त्रीसेवनम् । अर्थो धनम् । एभिस्त्रिभिः समुदितस्त्रिवर्गः एकम् । समोक्षकैः धर्मार्थकाममोक्षैरित्यर्थः । एतैः समुदितश्चतुर्वर्ग इत्येकम् । तैर्धर्मादिभिः सबलैश्चतुर्भद्रमित्येकम् । “चत्वारि भद्राणि श्रेष्टानि अत्र ।" वरस्य जामातुर्ये स्निग्धा वयस्या: जन्याः स्युरित्येकम् । जनीं वधूं वहति प्रापर्यंत ते ॥ ५८ ॥ इति ब्रह्मवर्गः ॥ ५ ॥ मूर्धाभिषिक्तः रा ज्यदानसमये मूर्धन्यभिषिच्यते इति प्रसिद्धमेतत् । राजन्यः बाहुजः क्षत्रियः । क्षतात् दुःखात् त्रायते । विराट् पंच क्षत्रियस्य । विराजौ । राजा राट् पार्थिवः क्ष्माभृत् 'क्ष्माभुक्” नृपः भूषः महीक्षित् सप्त राज्ञः । राजानौ । राजौ । क्ष्माभृतौ । महीक्षितौ । राज्ञि राडिति सप्तम्यंतपाठः कचित् दृश्यते ॥ १ ॥ प्रणता अशेषसामंता अखिलदेशांतरनृपा यस्य स राजा अधीश्वर इत्येकम् । चक्रवर्ती सार्वभौमः द्वे आसमुद्रक्षितीशस्य । तदन्यो नृपो मंडलेश्वर इत्येकम् ॥ २ ॥ राजसूयाख्यऋतुविशेषेण येनेष्टं द्वादशमंडलस्येश्वरश्व यः यश्च स्वाज्ञया सर्वभूपान् शास्ति ईदृशविशेषणत्रयेण विशिष्टो राजा सम्राट् स्यात् । " एकैकविशेषणविशिष्टोऽपि सम्राट् इति केचित् । एकम् " ॥ ३ ॥ नृपतीनां गणे राजकमित्येकम् | क्षत्रियाणां गणे राजन्यकमित्येकम् | मंत्री धीसचिवः अमात्यः त्रयं बुद्धिसहायस्य ।
I