Page Text
________________
નોંધ :- ઉપગૂહનનું બીજું નામ ઉપબૃહણ પણ જિનાગમમાં આવે છે. | (૪) અમૂઢ દષ્ટિ અંગ =સાચ અને ખોટા તત્ત્વોની પરીક્ષા કરીને મૂઢતાઓ અને જેથી આત્મ ધર્મમાં વૃદ્ધિ કરવી તેને પણ ઉપગૃહન કહેવામાં આવે
અનાયતનોમાં ફસાવું નહિ તે અમૂઢદષ્ટિ અંગ છે.
(૫) ઉપગૃહન અંગ = પોતાની પ્રશંસા કરવાવાળા ગુણો અને બીજાની નિંદા સ્થિતિકરણ અંગ = કામ, ક્રોધ, લોભ વગેરે કોઈપણ કારણે (સમ્યત્વ
કરવાવાળા દોષોને ઢાંકવા તથા આત્મધર્મને વધારવો (નિર્મળ રાખવોઅને ચારિત્રથી) ભ્રષ્ટ થતી વખતે પોતાને અને બીજાને ફરીથી તેમાં સ્થિર દૂષિત ન થવા દેવો) તે ઉપગૂહન અંગ છે. કરવો તે સ્થિતિકરણ અંગ છે.
નોંધ :- ઉપગૂહનનું બીજું નામ ઉપબૃહણ પણ જિનાગમમાં આવે છે. (૭) વાત્સલ્ય અંગ = પોતાના સહધર્મી પ્રાણી ઉપર, વાછરડાં ઉપર હેત
જેથી આત્મ ધર્મમાં વૃદ્ધિ કરવી તેને પણ ઉપગ્રહન કહેવામાં આવે રાખતી ગાયની માફક, નિરપેક્ષ પ્રેમ કરવો તે વાત્સલ્ય અંગ છે. પ્રભાવના અંગ = અજ્ઞાન-અંધકારને હઠાવીને વિદ્યા, બળ વગેરેથી
સ્થિતિકરણ અંગ = કામ, ક્રોધ, લોભ વગેરે કોઈપણ કારણે (સમ્યકત્વ શાસ્ત્રોમ કહેલ યથાયોગ્ય રીતિ પ્રમાણે , પોતાના સામર્થ્ય પ્રમાણે જૈન
અને ચારિત્રથી ભ્રષ્ટ થતી વખતે પોતાને અને બીજાને ફરીથી તેમાં સ્થિર ધર્મનો પ્રભાવ પ્રગટ કરવો તે પ્રભાવના અંગ કહેવાય છે.
કરવો તે સ્થિતિકરણ અંગ છે. આ ગુણોથી (અંગોથી) ઊલટા (૧) શંકા, (૨) કાંક્ષા, (૩) વિચિકિત્સા, (૪) મૂઢ વાત્સલ્ય અંગ = પોતાના સહધર્મી પ્રાણી ઉપર, વાછરડાં ઉપર હેત દષ્ટિ, (૫) અનુપમૂહન, (૬) અસ્થિતિકરણ, (૭) અવાત્સલ્ય અને (૮)
રાખતી ગાયની માફક, નિરપેક્ષ પ્રેમ કરવો તે વાત્સલ્ય અંગ છે. અપ્રભાવના આ સખ્યત્વના આઠ દોષ છે; તેને હંમેશા દૂર કરવા જોઈએ.
પ્રભાવના અંગ =અજ્ઞાન-અંધકારને હટાવીને વિદ્યા, બળ વગેરેથી સામ્યત્ત્વના આઠ ગુણો:
શાસ્ત્રોમાં કહેલ યથાયોગ્ય રીતિ પ્રમાણે , પોતાના સામર્થ્ય પ્રમાણે જૈન (૧) નિઃશક્તિ અંગ = આ તત્ત્વ આમ જ છે, બીજું નથી, અને બીજે પ્રકારે
ધર્મનો પ્રભાવ પ્રગટ કરવો તે પ્રભાવના અંગ કહેવાય છે. આ ગુણોથી નથી આ પ્રમાણે યથાર્થ તત્ત્વોમાં અટલ શ્રદ્ધા તે નિઃશક્તિ અંગ કહેવાય
(અંગોથી) ઊલટા (૧) શંકા, (૨) કાંક્ષા, (૩) વિચિકિત્સા, (૪) મૂઢ છે. નોંધ :- અવ્રતી સમ્યગ્દષ્ટિ જીવ ભોગોને કયારેય પણ આદરવા યોગ્ય
દૃષ્ટિ, (૫) અનુપમૂહન, (૬) અસ્થિતિકરણ, (૭) અવાત્સલ્ય અને (૮) માનતા નથી, પણ જેવી રીતે કોઈ કેદી, કેદખાનામાં ઈચ્છા વિના પણ
અપ્રભાવના આ સમ્યત્વના આઠ દોષ છે; તેને હંમેશા દૂર કરવા જોઈએ. દુ:ખ સહન કરે છે, તેવી રીતે પોતાના પુરુષાર્થની નબળાઈથી ગૃહસ્થપદમાં સખ્યત્વના પીસ દોષ અને આઠ ગુણ :સમક્તિના ૨૫ દોષ આ પ્રમાણે છે. ૮ રહે છે, પણ તેઓ રૂચિપૂર્વક ભોગોની ઈચછા કરતા નથી, એટલે તેને
પ્રકારના મદ, ૩ પ્રકારની મૂઢતા, ૬ પ્રકારના અનાયતન (અધર્મસ્થાનો). નિઃશક્તિ અને નિઃકાંક્ષિત અંગ હોવામાં કોઈ વાંધો આવતો નથી.
અને ૮ પ્રકારના શંકાદિ દોષ. આમ કુલ પચીસ દોષ સમકિતના છે. નિઃકાંક્ષિત અંગ = ધર્મ સેવન કરી તેના બદલામાં સંસારના સુખોની ઈચ્છા સંવેગ, અનુકંપા, આસ્તિ અને પ્રથમ સમ્યગ્દષ્ટિને હોય છે. સમ્યકત્વના ન કરવી તેને નિઃકાંક્ષિત અંગ કહે વાય છે.
અભિલાષી જીવે આ સમક્તિના પચીસ દોષોનો ત્યાગ કરીને એ નિર્વિચિકિત્સા અંગ = મુનિરાજ અથવા બીજા કોઈ ધર્માત્માના શરીરને ભાવનાઓમાં મન લગાવવું જોઈએ. મેલા દેખીને ધૃણા ન કરવી તેને નિર્વિચિકિત્સા અંગ કહે છે.
| SR No. | 016131 |
| Book Title | Jain Darshan Paribhasha Kosh |
| Original Sutra Author | Kundkundacharya |
| Author | Tarachand Manekchand Ravani |
| Publisher | Ajit Ravani |
| Publication Year | 2017 |
| Total Pages | 1117 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 7 MB |