Page Text
________________
૧૧૧૪ સમ્યગ્દષ્ટિને જરી રાગ થાય છે અને તેની જરી આકુળતા પણ થાય છે, પણ | શ્રેય પદાર્થપે પરણિમવું એ શાન નથી :ણેય પદાર્થોપે પરિણમવું અર્થાત્ આ તેને તે શેય તરીકે જ્ઞાનમાં જાણે છે. લ્યો, આ પ્રમાણે જ્ઞાન રાગને, સંયોગને લીલું છે. આ પીળું છે ઈત્યાદિ વિકલ્પરૂપે શેય પદાર્થોમાં પરિણમવું જે કર્મનો જણે છે, પણ જ્ઞાન તે રૂપે થતું નથી, વળી જ્ઞાનમાં શેયોનો પ્રવેશ નથી, ભોગવટો છે, જ્ઞાનનો ભોગવટો નથી. નિર્વિકાર સહજ આનંદમાં લીન રહી અર્થાત્ જોયો જ્ઞાનરૂપે થતા નથી. અહીં દૃષ્ટિ પ્રધાન વાત છે. બાકી જ્ઞાનીને સહજ પણે જાણયા કરવું તે જ જ્ઞાનનું સ્વરૂપ છે; શેય પદાર્થોમાં અટકવુંજે કિંચિત્ રાગદ્વેષના વિકલ્પ થાય છે એટલું વેદન પણ છે, પણ એ વાત તેમના સન્મુખ વૃત્તિ થવી તે જ્ઞાનનું સ્વરૂપ નથી. અહીં નથી. (૧૦) જાણવા યોગ્ય. (૧૧) તે સર્વાતિશય જ્ઞાનદર્પણમાં શેય પદાર્થરૂપ પરિણમન જેનું પણ છે એવી યિા અને એનું ફળ માંથી ઉત્પન્ન અલોક સહિત ત્રણે લોકના તે બધા પદાર્થો પ્રતિભાસે છે જે શેય કહેવાય છે થાય છે ? સર્વ સંસારી જીવોને કર્મનો ઉદય હોય છે. પરંતુ તે ઉદય બંધનું - ચાહે તે વર્તમાન હોય કે અવર્તમાન. કારણ કે શેય તે જ કહેવાય છે કે જે
કારણ નથી. જો કર્મનિમિત્તક ઈષ્ટ-અનિષ્ટ ભાવોમાં જીવરાગી-દ્વેષી-મોહી જ્ઞાનનો વિષય હોય છે.- જ્ઞાન જેને જાણે છે.
થઈ પરિણમે તો બંધ કર્યો કે કર્મોના ઉદયથી ઉત્પન્ન દેહાદિની ક્રિયાઓ જ્ઞાનમાં લોક અલોકના બધા જ ક્ષેય પદાર્થોને જાણવાની શકિત છે, તે જ્યાં
બંધનું કારણ નથી, બંધનાં કારણ કેવળ રાગ-દ્વેષ-મોહભાવો છે. માટે તે સુધી તેના ઉપર પડેલ આવરણાદિ પ્રતિબંધ સર્વથા દૂર થઈને તે શક્તિ
ભાવો સર્વ પ્રકારે ત્યાગવા યોગ્ય છે. પૂર્ણરૂપે વિકસિત થઈ જતી નથી ત્યાં સુધી તેમને પોતાનામાં પૂર્ણરૂપે જાણી હોય પર્યાયો જાણવા યોગ્ય પર્યાયો. (૨) ક્ષેય પર્યાયો જેમનું નિમિત્ત છે એવું જે જ્ઞાન શકતું નથી.
તે-સ્વરૂપ સ્વધર્મથી (જ્ઞાનસ્વરૂપ નિજ ધર્મથી) આત્માને અભિન્નપણું છે. જ્ઞાન શક્તિને પૂર્ણવિકસિત અને સરિતાર્થ થવામાં બાધક કારણ છે યે પ્રવિટન, અણપ્રવિટ ન જાણતો જગ સર્વને જેવી રીતે ચહ્ન રૂપી દ્રવ્યોને જ્ઞાનાવરણ, દર્શનાવરણ, મોહનીય અને અંતરાય નામના ચાર ઘાતકર્મ -
સ્વપ્રદેશો વડે અણસ્પર્શતું હોવાથી અપ્રવિષ્ટ વહીને જાણે-દેખે છે તેમ જ આ ચારે ઘાતી કર્મની સત્તા જ્યારે આત્મામાં નથી રહેતી ત્યારે તેમાં તે શેય આકારોને આત્મસાત (પોતારૂ૫) કરતું હોવાથી અપ્રાવિટ નહિ રહીને અપ્રતિહત શક્તિ-જ્ઞાનજ્યોતિનો ઉદય થાય છે, જેને લોક-અલોકના સર્વ
જાણે-દેખે છે; જો કે આંખ પોતાના પ્રદેશો વડે રૂપી પદાર્થોને સ્પર્શતી નહિ શેય પદાર્થોને પોતાનો વિષય કરવામાં પછી કોઈ રોકી શકતું નથી. ઉક્ત હોવાથી નિશ્ચયથી તો તે શેયોમાં અપ્રવિષ્ટ છે તો પણ તે રૂપી પદાર્થોને અપ્રતિહત જ્ઞાન જ્યોતિના ધારક કેવળજ્ઞાની હોય અને તે કોઈપણ શેયના
જાણતી-દેખતી હોવાથી વ્યવહારથી મારી આંખ ઘણા પદાર્થોમાં ફરી વળે વિષયમાં અજ્ઞાની રહી શકે એમ પણ બની શકતું નથી. (૧૦) જણાવા છે. એમ કહેવાય છે. એવી રીતે જો કે કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત આત્મા પોતાના પ્રદેશો યોગ્ય; જણાવવા યોગ્ય.
વડે શેય પદાર્થોને સ્પર્શતો નહિ હોવાથી નિશ્ચયથી તો તે શેયોમાં અપ્રવિટ શેય શાયક શબ્દોષ :ય અને જ્ઞાયકને એક માનવા તે સંકરદોષ, અથવા સ્વ અને
છે તો પણ જ્ઞાયક દર્શક શક્તિની કોઇ પરમ અદભૂત વિચિત્રતાને લીધે પરનો ખીચડો માનવો-સ્વ એ પરને જુદા ન માનવા તેને શેય જ્ઞાયક (નિશ્ચયથી દૂર રહ્યા રહ્યા પણ) તે સમસ્ત શેયાકારોને જાણતો-દેખતો. સંકરદોષ કહેવાય છે
હોવાથી વ્યવહારથી આત્મા સર્વ દ્રવ્ય-પદાર્થોમાં પેસી જાય છે; એમ કહેવાય શેય શાયક સ્વરૂપ લક્ષણ :જોય-જ્ઞાયક સ્વરૂપ સંબંધ ટાળી શકાય એવું નહિ હોવાને છે. આ રીતે વ્યવહારથી શેય પદાર્થોમાં આત્માનો પ્રવેશ સિધ્ધ થાય છે.
લીધે જોયો જ્ઞાયકમાં ન જણાય એમ કરવું અશક્ય છે તેથી આત્મા જાણે કે શ્રેય ભાવનો ભેદ સર્વ પદ્રવ્યથી જુદાપણાનું ભાન થવું. સમસ્ત દ્રવ્યરૂપતાને પામે છે.
શેયોતક :શેયોનું પ્રકાશક
| SR No. | 016131 |
| Book Title | Jain Darshan Paribhasha Kosh |
| Original Sutra Author | Kundkundacharya |
| Author | Tarachand Manekchand Ravani |
| Publisher | Ajit Ravani |
| Publication Year | 2017 |
| Total Pages | 1117 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 7 MB |