Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 461

તાળું]
|
(‘નસીબમાં).]
તાળું ન॰ [ä. તાળ] બારણાં, પેટી વગેરે બંધ કરવા માટે વપરાતી કળવાળી એક બનાવટ. [−ફાકવું, દેવું, મારવું, લગાવવું, વાસવું, સાચવવું= તાળા વડે બંધ કરવું. -દેવાયું= તાળું મરાવું; બંધ થવું (૨) નસંતાન જવું (૩) અવદશા થવી [હિસાબની રજૂઆત તાળેછંદ(-૪) પું॰ [તાળેા + બંધ; સર૦ મેં.] ખાનાં પાડી કરેલી તાળા પું॰ મિ. તા∞ા (તું. તાજી)] મળતું – બંધબેસતું હેાવાપણું (૨) હિસાબ ખરા છે કે ખોટા તેની તપાસ. [–મળવેા, બેસવા =હિસાબ ખરા જણાવે.] [(૨) તાબેટા [-પાઢવા] તાળાટા પું૦ ૦ ૧૦ [‘તાળી' ઉપરથી] વાહવાહની તાળી તાંડવ, નૃત્ય ન॰ [ä.] શિવનું નૃત્ય (૨) [લા.] ભયંકર નૃત્ય; ભારે બેફામ તેાફાન
૪૧૬
|
તાંત (૦) સ્ક્રી॰ [i.. તંતુ; સર૦ હિં.] ચીકણા પદાર્થને તંતુ; ચીકણા તાર (૨) આંતરડાની બનાવેલી દોરી (૩) એક ાતના જડાવ દાગીનેા. [ જેવું=ખૂબ ચીકણું; તણાતાં લાંબું થાય પણ તૂટે નહીં તેવું. “તૂટવી=આશાના કે સંપના તંતુ વા.] તાંતણેા (૦) પું [જીએ તંતુ] તાર; દારા. [તાંતણે જીવ મંગાવે =મરણની છેલ્લી ઘડીએ હાવું (૨) જીવ ઊંચા રહેવે; ઘણું જ આતુર રહેવું.] [બેડોળ શરીર તાંતરડી (૦) સ્ત્રી॰ [જીએ તાંત] દેરડી જેવું -સુકલકડી અને તાંતરવું (૦) સક્રિ॰ [જુએ તંતરવું] વશ કરવું (૨) [‘તંતુ’ ઉપરથી] તંતુ વડે જાળું કરવું
તાંતે (૦) પું॰ [તં. તંતુ; હિં. સાંતા] તાંતણે; તાર (૨) પંક્તિ; હાર (૩) બેસેરી વણેલી દોરીને ઉમેળી તેમાં ત્રીજી સેર મેળ
|
|
વવી તે
[તિરસ્કારપૂર્વક
તાંબૂલ ન॰ [ä.] નાગરવેલનું પાન (ર) પાનબીડું. -લી સ્ત્રી
નાગરવેલ
તાંત્રિક વિ॰ [સં.] તંત્રશાસ્ત્રને લગતું (૨) પું॰ મંત્રતંત્રાઢિ જાણનારા (૩) તંત્રશાસ્ત્રને માનનારા [જાતની વનસ્પતિ – ભાજી તાંદળજો (૦) પું॰ [ત્રા. તંદુòનય; સર૦ મ. તાલુટના] એક તાંદળા (૦) પુંખ૦૧૦ [જીએ તાંદુલ] કાંગ, ખાવટો, કાદરા વગેરેમાંથી છડીને કાઢેલા દાણા (ર) ભરડેલાં મરી તાંદળિયા (૦) પું॰ જુએ તાંદળજો
તાંદુલ પુંઅ॰૧૦ [કું. તંડુજી] તંદુલ; ચેાખા (૨) તાંદળા તાંબડ ન॰ [‘તાંબું’ ઉપરથી] તરભાણું [રંગનું; સહેજ રાતું તાંબ(−ડું)(૦)વિ॰[‘તાંબું' ઉપરથી; સર॰ મેં. તાંqsi] તાંબાના તાંબડી (૦) સ્રી॰ [તાંબું’ ઉપરથી] નાના તાંબડો; તામડી; વટલાઈ. –ડૉ પું॰ તામડા; પાણી ભરવાનું મેટું વાસણ તાંબાકૂંડી, તાંબાનાણું, તાંબામહેાર, તાંબારાય, તાંબાસાળ, તાંબિયા જુએ ‘તાંબું’માં
|
તાંબું (૦) ન॰ [ä. તામ્ર, ત્રા. સંવ] આછા રાતા રંગની એક ધાતુ. [તાંબા જેવું = તાંબા જેવું લાલ (૨) ખુબ સારી નીરોગી તબિયતવાળું. —ખાવું = તાંબાની ભસ્મ ખાવી,તે ખાઈ ને શક્તિ મેળવેલી હોવી.] -બાહૂંડી સ્રી॰ નાહવાનું પાણી લેવા વપરાતું તાંબાપીતળનું પહેાળા મેાંનું એક વાસણ. –માનાણું ન॰ તાંબાનેા સિક્કો. -બામહાર સ્ક્રી॰ તાંબાની સીલ, –મારાય સ્ત્રી॰ રેણવા માટે તાંબાની રજની મેળવણી. -બાસાળ સ્ક્રી॰ ડાંગરની એક નત. –ખિયા પું॰ તાંબાના લેટો, વાડકો કે સિક્કો. –ખેરી વિ॰ રંગમાં તાંબા જેવું કે તાંબાનું બનાવેલું
|
તાંહાં (૦) ૦+(૫.) ત્યાં; તિહાં
|
તિકડમ ન૦ [મતિદે પરથી](જેલમાં) ચેરી; નિયમ ઇ૦ માંથી છટકવાની યુક્તિ કે ચાલાકી. ૰માજ વિ॰ તેમાં પાવરધું. ૰ખાજી સ્ત્રી॰ તિકડમ કરવાની ચાલાકી કે પાવરધાપણું
તિ
|
પું[જીએ ટેક્કડ]જાડા રોટલા.[–ઢાકવા-રોટલા ટીપવા] તિો હું ગંકાતા તરિયા –તેનું ત્રણનું પાનું તિક્ત વિ॰ [સં.] તીખું (૨) કડવું (૩) ન૦ મરી તિખારા પું॰ [તીખું ઉપરથી ?] તણખા; અંગારા તિગ્માંશુ પં॰ [સં.] (સં.) સૂર્ય તિજ્રરત સ્ર॰ [Ā.] વેપારરાજગાર; વાણિજ્ય તિજોરર પું[. ટ્રેક્ષરર કે ‘તેોરી' ઉપરથી] કોષાધ્યક્ષ; ખજાનચી તિજોરી સ્રી [. ટેક્ષરી; સર૦ મ.] નાણાં, કીમતી માલમતા ઇ॰ રાખવાની લેાખંડની મજબૂત પેટી. કારકુન પું॰ સરકારી તેન્દ્રેરીને કારકુન [અસ્તવ્યસ્ત, વેરણ છેરણ તિતર ખિતર વિ૦ (૨) અ॰ [હિં.] આમ તેમ; અહીં તહીં; તિતાલી(લિયું) વે॰ [ત્રિ+તાō] ઉછાંછળું; કરવાદ; નાદાન તિતિક્ષા સ્રી॰ [સં.] સુખદુઃખ આદિ દ્વંદ્વોનું ધીરજથી સહન; સહનશીલતા. –ક્ષુ વિ॰ તિતિક્ષાવાળું [સં.] તેતર પક્ષી
તિત્તિર
તિથિ સ્ત્રી॰ [H.] હિંદુ મહિનાને દિવસ; મિતે (૨) સંવત્સરીને દિવસ. [સાચવવી =(શ્રદ્ધા તેની) ઊજવણીને દિવસે ચાગ્ય ઊજવણી કરવી.] ક્ષય પુંગધના ક્ષય – ગણતરીમાં ન આવવું તે (બે સૂર્યદયમાં ત્રણ તિથિએ આવે ત્યારે જે તિથિ સૂર્યના ઉદયકાળમાં ન આવે તેના ક્ષય ગણાય છે.) ૦પત્ર ન૦ જેમાં તિથિઓની વિગત લખેલી હોય એવા કાગળ કે ચાપડી; પંચાંગ. ૦પર્વ ન॰ કાઈ ખાસ તિથિ કે પર્વના દિવસ. વૃદ્ધિ સ્ત્રી॰ તિથિને વધારા (ટે તિથિમાં એ સૂર્યોદય આવે તે તિથિ બે વાર ગણાય છે.) [મંદિરમાં) તિબારી સ્ત્રી॰ [હિં.] ત્રણ ધારવાળી એસરી કે એરડી (વૈષ્ણવ તિબેટ પું॰ (સં.) ટિબેટ; હિમાલયની ઉત્તરને વિ॰ (૨) પું॰ તિબેટનું કે ત્યાંનું રહેવાસી તિબ્બતી વિ॰ [હિં.] ‘તિબ્બત’– ટિબેટ દેશનું તિમંગળ, તિમિંગલ(~ળ) [i.] પું॰ મગરમચ્છ (૨) (સં.) એક તિમિર વિ॰ [સં.] અંધારું (૨) ન૦ અંધકાર તિરકસ(-સિયું) વિ॰સર૦ હિં, મેં કું. તિક્‚ પ્રા. સિરિયલ !] ત્રાંસું; તીરખું(૨) ન૦ ભાતમાં આડી -વાંકી ઈંટો મુકીને બનાવેલું નાનું જાળિયું
એક દેશ. –ટી
[તારામંડલ
તાંબેરી (૦) વે॰ જુએ ‘તાંબું'માં તાંકળિયું (૦) ન॰ [f.in ઉપરથી !] એક જાતનું ઝીણું રેશમ તાંસળી (૦) [f. તરત ? સર॰ હિં. તસહા, મ. તરસા∞, તસરાō] નાનું તાંસળું. −ળું, તાંસિયું ન, તાંસિયા (૦) પું॰ કાંસાના પહેાળે. મેટા વાડકા
ન
તિરસ્કરણીય વિ॰ [સં.] તિરસ્કારને પાત્ર; તિરસ્કાર્ય તિરસ્કરિણી સ્રી [સં.] પડદા; ચક; કનાત તિરસ્કાર પું॰ [i.] તુચ્છકાર; અનાદર; ધિક્કાર. ૦પૂર્વક અ૦