Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 22

૧e
નોંધ –મુકાવું, ભુલાવું, મિચાવું, એવાં કર્મણિ રૂપમાં હસ્વ થાય છે. જુઓ નિયમ ૨૪ મો.
૨૨. જ્યાં વ્યુત્પત્તિને આધારે જુદી જોડણી ન થતી હોય (જેમ કે, ઉપર, ચુગલ, કરતું, મુગટ, અંગુર) તેવા બેથી વધારે અક્ષરના શબ્દોમાં ઈ કે ઉ પછી લઘુ અક્ષર આવે તે તે દીર્ઘ લખવાં, અને ગુરુ અક્ષર આવે તો તે હસ્વ લખવાં. ઉદાનીકળ, મૂલવ, વિમાસ, મજૂર, ખેડૂત, દુકાળ, સુતાર, તડૂક, કિનારે, ભુલાવ, મિચાવ, તડુકાવ.
અપવાદ ૧ – વિશેષણ પરથી થતાં નામો તેમ જ નામ પરથી બનતાં ભાવવાચક નામમાં મૂળ શબ્દની જોડણી કાયમ રાખવી. ઉદા. ગરીબ-ગરીબાઈ વકીલ–વકીલાત; ચીકણું-ચીકણાઈ શકાશ, મીઠું-મીઠાશ, મીઠાણ; જૂઠું-જૂઠાણું; પીળું-પીળાશ; ઝીણું-ઝીણવટ.
નોંધ – વેધી–ધિત્વ, અભિમાનિત્વ, એવા શબ્દો તત્સમ સંસ્કૃત હોઈ ફેરફાર કરવામાં આવે છે.
અપવાદ ૨– કેટલાક શબ્દો બોલતાં ઉપાંત્ય અક્ષર ઉપર ભાર આવે છે ત્યાં ઈ કે ઉ જે હોય તે દીર્ઘ કરવાં. ઉદા. ગોટીલ, દાગીને, અરડૂસો, દંતૂડી, વગેરે. નેંધ – જેમાં આ જાતને ભાર નથી આવતો એવા શબ્દો: ટહુકા, ફઉડી, મહુડું.
૨૩. ચાર અથવા તેથી વધારે અક્ષરના શબ્દોમાં આદિ ઈ કે ઉ હસ્વ લખવાં. ઉદા. ભુલામણું, હિલચાલ, કિલકિલાટ, ખિસકોલી, ટિપણિયો, ટિટિયારે, ટિચકારી.
વિકલ્પ-ગુજરાત-ગૂજરાત
નેંધ – આ જાતનો શબ્દ સમાસ હોય તો સમાસના અંગભૂત શબ્દોની જોડણી કાયમ રાખવી. ઉદા. ભૂલથાપ; બીજવર, હીણકમાઉ, પ્રાણીવિદ્યા, સ્વામીદ્રોહ; મીઠાબેલું.
નેધ ૨–કૂદાકૂદ, બૂમાબૂમ, ભુલભુલામણી, એવા કિર્ભાવથી થતા શબ્દોમાં દિર્ભાવ પામતા પદની જોડણી જ કાયમ રાખવી.
૨૪. પ્રાથમિક શાબ્દો પરથી ઘડાતા શબ્દોમાં તથા ધાતુનાં પ્રેરક અને કર્મણિ પ્રયોગનાં રૂપિમાં પ્રાથમિક શબ્દ અથવા ધાતુની મૂળ જોડણી કાયમ ન રાખતાં ઉપર કલમ ૨૧, ૨૨, ૨૩, ૨૪ પ્રમાણે જોડણી કરવી. ઉદા. ભૂલ – ભુલામણી, ભુલાવવું; શીખ-શિખાઉ, શિખામણ; નીકળ – નિકાલ; ઊઠ – ઉઠાવું, ઉઠાડ, ઉઠાવ, ઉઠમણું; મૂક- મુકાણુ, મુકાવવું.
નેંધ – નિયમ ૧૯, ૨૦ પ્રમાણે સાનુસ્વાર ઈ ઉ વાળા શબ્દમાં ફેર નહિ થાય. જેમ કે, ચૂંથવું, ચૂંથાર, ચૂંથાવું, ચૂંથાવવું; કંગલાણ, કિગલાવું, કિંગલાવવું.
નેંધ ૨-ધાતુના અક્ષર ગણવામાં તેનું સામાન્ય કૃદંતનું રૂપ નહિ, પણ મૂળ રૂપ લેવું. જેમ કે, ઊથલ(૬), મૂલવ(વું); ઉથલાવ(વું), તડૂકવું), તડુકાવ(વું), તડુકા(વું).
અપવાદ ૧- કર્મણિ રૂપને નિયમ ૨૧માં અપવાદ ગણી હસ્વ કરવાં. જેમ કે, મિચા(વું), મુકા(વું), ભુલા(ડું).
અપવાદ – ક્રિયાપદનાં કૃદંત રૂપમાં મૂળ જોડણી જ કાયમ રાખવી. જેમ કે, ભૂલનાર, ભૂલેલું; ભુલાવનાર; ભુલાયેલું; મૂકનાર, મૂકેલું મુકાયેલું, મુકાવનાર; મુકાવડાવેલું.