Gujarati Sahitya Kosh Part 02

SR No.: 016104
Original Sutra Author: N/A
Author: Chandrakant Topiwala, Raman Soni, Ramesh R Dave
Publisher: Gujrati Sahitya Parishad
Publication Year: 1990
Total Pages: 654
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 21 MB

Page 95

કુરેશી નિઝામુદ્દીન અમીરૂદ્દીન – કૂટશ્રી
ભાષાંતરનિધિના સહકાર્યકારી મંત્રી. ૧૯૮૪ થી સારસ્વતી પ્રેસ, ભાવનગરમાં પૂફરીડર.
ગઝલો-નઝમોનો સંગ્રહ ‘ચાત્મગુંજન' (૧૯૪૮), ગીતસંગ્રહ રતી અને મોતી' (૧૯૫૪), ગીત-ગઝલાદિ કાવ્યોનો સંગ્રહ સલિલ' (૧૯૬૨), રુબાઇયાત “સુરાહી' (૧૯૬૪), ગીતરૂપક વાદળ વિપદના' (૧૯૬૭), રાષ્ટ્રીય ગીતનો સંચય 'વતનવીણા’ (૧૯૬૮), ગઝલકથા ‘વિરહિણી' (૧૯૬૯), ગઝલસંગ્રહ “અત્તર (૧૯૭૦), ગઝલો-નઝમે-મુકતકોને સંચય ‘ઇકરાર’ (૧૯૭૦), ગઝલસંગ્રહ “અનામત' (૧૯૭૮) વગેરે એમના કાવ્યગ્રંથો છે; ‘નાચનિયા' (૧૯૪૦) તથા 'નકીબ' (૧૯૪૫) એમનાં બાળવાર્તાનાં પુસ્તકો છે; જયારે ઈશ્વરનું મંદિર' (૧૯૫૭) એ એમણે કરેલ નાટકનો અનુવાદ છે.
કવિઓની ઊર્મિકવિતામાંથી સીધી પ્રેરણા મેળવી રચાયેલાં આ કાવ્યોમાં રોચક કલ્પનાઓ, ઊમિનું બારીકીભર્યું આલેખન, ભાષા તેમ જ છંદનું સુઘડ સંયોજન ગુજરાતી ઊર્મિકવિતામાં સૌપ્રથમ કંઈક અંશે કલાત્મક રીતે પ્રયોજાયેલાં છે.
ઊર્મિકવિતા અંગે સાચી દિશામાં દોરવણી આપી એ એનું ૧૮માપાસું છે. ‘મેઘ’, ‘ચંદા’, ‘મધ્યરાત્રિએ કોયલ વગેરે કાવ્યો વિદ્રાને તેમ જ કાવ્યરસિકો ઉભયને પ્રસન્ન કર્યા છે. ગોવર્ધનરામ ત્રિપાઠીએ ‘કુસુમમાળા'માં સૌપ્રથમ પ્રગટ થયેલી શુદ્ધ પ્રકૃતિકવિતાને ધ્યાનમાં રાખી યોગ્ય રીતે જ નરસિંહરાવને ‘સૂર્ય, ચંદ્ર અને તારાના કવિ' તરીકે ઓળખાવ્યા છે. રમણભાઈ નીલકંઠને ‘ગુજરાતી કવિતાના સાહિત્યમાં રણમાં એક જ મીઠી વીરડી’ જેવી ‘કુસુમમાળા’ની કવિતા સ્પર્શી ગઈ હતી, એ પણ નોંધવું જોઈએ.
કુરેશી નિઝામુદ્દીન અમીરીન: નવલકથાકાર, ચરિત્રલેખક, અનુ- કુસુમાકર : જુઓ, જોશીપુરા શંભુપ્રસાદ છેલશંકર. વાદક. એમની ઐતિહાસિક તેમ જ સામાજિક નવલકથાઓમાં
કુળકથાઓ (૧૯૬૬): ૧૯૬૯માં સાહિત્ય અકાદમી, દિલ્હીનું મોગલકાળના વાતાવરણને આલેખતી “અખતર મહેલ' (૧૯૧૪),
પારિતોષિક મેળવનાર, સ્વામી આનંદનું પુસ્તક. એમાં મુંબઈના ‘અણધારી આફત ને સત્યને જ્ય’, ‘અબેદા-૧' (૧૯૧૫),
કેટલાંક જૂનાં ઘરાણાની સાંભળેલી અને સાંભરેલી કથાઓનો ‘કુદરતને ખેલ” (ભા. ૨), 'ગચ્છર જાન અથવા અલબેલી
સંચય છે. જૂની મુંબઈના વિકાસમાં ફાળો આપનાર ભાટિયા, નાર', 'જહાંકદાર' (૧૯૦૮) વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. આ ઉપરાંત,
વાણિયા, લુહાણા કચ્છી કોમામાં અસંખ્ય પુરુષાર્થી પાકયા એને વાર્તાસંગ્રહ નિઝામી વાર્તાઓ' (ભા. ૧), તેમ જ જીવનચરિત્રા
અંગ વાંચેલી કે સંધરેલી નાની માટી ઇતિહાસકથા યા દંતકથા મેહમ્મદનું ટૂંકું જીવન’, ‘હઝરત પીરાનપીર દસ્તગીરનું જીવન
પરથી આ લેખનો ઘાટ તૈયાર થયો છે. કોઈને રીઝવવા કે મિત્રાના ચરિત્ર', હઝરત મહમ્મદ સલઅમનું જીવનવૃત્તાંત' એમણે
મિથ્યાભિમાનને પોષવા નહિ પરંતુ લેખકના વ્યકિતત્વઘડતરમાં આપ્યાં છે. આ સિવાય, કેટલાક ધાર્મિક-સાંપ્રદાયિક ગ્રંથો પણ
ઓછાવત્તો ફાળો આપનાર પરિબળ તરીકેના આદરભાવને લીધે એમણે લખ્યા છે. કૃષ્ણકથા’ અને ‘હાલાતે ઇસમબેલ” એમણે
આ લખાયું છે. આ કુળકથાઓ મુંબઈ પૂરતી મર્યાદિત છે અને કરેલા અનુવાદો છે.
એમાં મુખ્યત્વે પહેલા પાયોનિયરો અંગેનું-મોરારજી ઘરાણું,
ખટાઉ ઘરાણું, ઠાકરશી ઘરાણું, વસનજી ઘરાણું, એમ સર્વ કુલડીમાં ગેળ: પન્નાલાલ પટેલની ટૂંકીવાતાં. એમાં બ્રાહ્મણ
ઘરાણાં અંગેનું નિરૂપણ છે. ડાહ્યાલાલ કુલડીમાં ગોળ ભાંગવાને બદલે કલાલણ દિવાળી
ચં.ટો. અંગેના પોતાના ભાવને પ્રગટપણે વ્યકત કરવાની હામ ભીડે છે.
કુંજ : જુઓ, ત્રિપાઠી ચીમનલાલ દામોદરદાસ.
.ટી. કુલગિની: પત્નીની ગરિમા અને એના મહિમાને વર્ણવતું
કુંડલાકર : જુઓ, ઓટા રતિલાલ ગૌરીશંકર. નહાનાલાલનું પ્રસિદ્ધ ખંડકાવ્ય.
કંડલાવાળા અબદુલકાદર લુકમાનજી: મૃત્યુ પાછળના જમણવારો ચં...
અને કન્યાવિક્રય જેવી કુરૂઢિઓને કારણે કથાનાયક તુરાબે સહેવા કુશલરાય સારાભાઈ: ‘ડાકણનો નિબંધ' (૧૮૫૭)ના કર્તા.
પડતા આર્થિક અને સામાજિક સંઘર્ષોને મર્મસ્પર્શી રીતે નિરૂપની નિ.વા.
નવલકથા ‘ટળવળતે તુરાબ” (બી. આ. ૧૯૧૫)ના કર્તા. કુસુમ: ગોવર્ધનરામ માધવરામ ત્રિપાઠીની પ્રશિષ્ટ નવલકથા
નિ.વા. સરસ્વતીચંદ્રમાં નાયિકા કુમુદની નાની બહેન તરીકે આવતું | કુંભાર બાપુભાઈ નારણભાઈ : “રસિક ફારસસંગ્રહ' (૧૯૧૦)ના પાત્ર. અંતે નાયક સરસ્વતીચંદ્ર સાથે એનાં લગ્ન થાય છે. કર્તા. ચુંટો.
નિ.વા. કુસુમકાન પરેચા : જુઓ, ઍર ગુલાબદાસ હરજીવનદાસ.
કુંવરજી ભીખાભાઈ: પદ્યકૃતિ “ચતુરસુંદર સ્ત્રીવિલાસ' (૧૯૨૧)ના કુસુમમાળા(૧૮૮૭): કવિ નર્મદના અવસાન પછી બીજે વર્ષે,
કર્તા. આજથી લગભગ એક સદી પહેલાં પ્રગટ થયેલ અર્વાચીન
નિ.વો. ગુજરાતી કવિતાક્ષેત્રે એક સીમાચિહન અંકિત કરતે નરસિંહરાવ કટસ્થી : ‘કુટસ્થાદેશ' (૧૯૨૨)ના કર્તા. દીવેટિયાને કાવ્યસંગ્રહ. પાશેવની ‘ગોલ્ડન ટ્રેઝરી' દ્વારા અંગ્રેજી
નિ..
૭૬ : ગુજરાતી સાહિત્યકોશ -૨