Amar Kosh

SR No.: 016095
Original Sutra Author: N/A
Author: Hargovind Shastri
Publisher: Chaukhamba Amarbharti Prakashan
Publication Year: 1968
Total Pages: 742
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 10 MB

Page 564

किङ्गादिसंग्रह वर्ग: ५ ] मणिप्रभाव्याख्यासहितः ।
कोट्टारघट्टहट्टा' पिण्डगोण्ड पिचण्डवत् । गडुः करण्डो लगुडो वरण्डश्च किणो घुणः ॥ १८ ॥ इतिसीमन्तहरिता रोमन्थोद्गीथबुदबुदाः । "कासमर्दोऽनुदः कुन्दः फेनस्तूपौ सयूपकौ ॥ १९ ॥ आतपः क्षत्रिये नाभि: कुणपरकेदराः । पूरक्षुरप्रचुक्राश्च गोल हिल पुलाः ॥ २० ॥
( बड़ा कुआँ + कोट्टारा, घट्टः, अर्थ क्रमशः नगरका कूप, घाट, भा० दी० ), हहः (बाजार ), पिण्डः (कवल या पिण्ड), गोण्ड: ( नाभि | + गौडः अर्थात् गुड का बना पदार्थ या गौढ देश ), पिचण्ड: ( + पिचिण्डः । पेट ), गडु: ( गाल श्री० स्वा०, गलगण्ड रोग महे०), करण्डः ( समुद्र क्षी० स्वा०, बाँसका कोठिला आदि भाण्ड विशेष भा० दी० महे०), लगुडः ( लाठी ), वरण्डः ( समूह, मुखरोग), किण: ( घावका चिह्न, मांस- ग्रन्थि, घट्ठा ), घुण: (घुन ), cfa: (nıdî), dînza: ( da-àn ), gfa ( gei in ), dìaru: (qyŵ), रुद्रोधः (साम-भेद ), बुद्बुदः ( बुल्ला, पानी में वर्षा आदि पढ़ने या खौलनेपर होनेवाला क्षणिक जक - विकार ), कासमर्दः ( गुल्म-भेद महे०, वेसवार अर्थात् एक प्रकारका मसाला या छौंक ), अर्बुदः ( दश करोड़, आबू पहाद, रोगविशेष | + अर्दनिः अर्थात् अग्नि ), कुन्दः (कुन्द फूल या शिल्प - भाण्ड), फेनः ( फेन, गाज ), स्तूप: ( माटी आदिका ढेर श्री० स्वा०, + यज्ञमें वध्य पशु बाँधने का काष्ठ- विशेष ), यूपः ( यज्ञ में पशु बाँधनेका काष्ठ-विशेष । + पूपः अर्थात् पू ), आतपः, ( घाम ), नाभिः ( क्षत्रिय), कुणप ( मु-विशेष | + कणपः, अर्थात् प्रास - विशेष ), तुरः ( छूरा ), केदरः ( एक प्रकारका व्यावहारिक पदार्थ ), पूरः ( पानीका प्रवाह ), सुरप्र: ( + खुरप्रः । बाणभेद ), चुक: ( चुक, शाक- विशेष ), गोठ: ( गोळा, पिण्ड ), हिङ्गुलः ( + हिडुलुः । ईगुर), पुद्गलः ( आत्मा, जैन सिद्धान्तसम्मत आकाशादि द्रव्य ),
-
१. 'पिण्डगोड पिचण्डवत्' इति 'पिचिण्डिवत्' इति च पाठान्तरे । २. 'कासमर्दोऽर्दनिः कुन्दः फेनस्तूपौ सपूपको' इति पाठान्तरम् । ३. 'पूरखुरप्रचुक्राश्च' इति 'गोहिल पुद्रा:' इति पाठान्तरम् ।
५३५