SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 226
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ जैन पारिभाषिक शब्दकोश थं विहाय इह सिक्खमाणो उट्ठाय सुबंभचेरं वसेज्जा । सोभणं बंभचेरं वसेज्जा सुचारित्रमित्यर्थः, गुप्तिपरिसुद्धं वा मैथुनं भरं वुच्चति, गुरुपादमूले जावज्जीवाए वसे । (सूत्र १.१४.१ चू पृ २२८ ) ब्रह्मचर्यम् — आत्मरमणम्, उपस्थसंयमः, गुरुकुलवासश्च । (आभा ५.३५) ५. आत्मविद्या और तदाश्रित आचरण । ब्रह्मचर्यम् - आत्मविद्या तदाश्रितमाचरणं वा । (आभा पृ १५ ) ६. प्रथम अंग - आचारांग, जिसके नौ अध्ययन हैं। जे भिक्खू व बंभचेराई अवाएत्ता उत्तमसुयं वाएति ॥ (नि १९.१७) नव बंभचेरा पण्णत्ता''। (सम ९.३ ) कुशलानुष्ठानं ब्रह्मचर्यं तत्प्रतिपादकान्यध्ययनानि ब्रह्मचर्याणि तानि चाचाराङ्गप्रथम श्रुतस्कन्धप्रतिबद्धानि । (समवृ प १६ ) ७. जिनप्रवचन, जिसमें सत्य, दया, इन्द्रियनिग्रह आदि धर्मों का अनुष्ठान किया जाता है। ब्रह्म - सत्यभूतदयेन्द्रियलक्षणं तच्चर्यते - अनुष्ठीयते यस्मिन् तन्मौनीन्द्रप्रवचनं ब्रह्मचर्यमित्युच्यते । ( सूत्र २.५.१ वृ प ११९) ब्रह्मचर्य - गुप् ब्रह्मचर्य - मैथुनविरमणव्रत की रक्षा के लिए निर्दिष्ट नव प्रकार के सुरक्षात्मक अभ्यास, जिनका पालन ब्रह्मचारी के लिए आवश्यक है । नवबंभचेरगुत्तीओ पण्णत्ताओ तं जहा -...... ब्रह्मचर्यस्य - मैथुनव्रतस्य गुप्तयो ब्रह्मचर्यगुप्तयः । (स्था ९.3 ) - रक्षाप्रकारा: (स्था ८.३ वृ प ४४५) ब्रह्मचर्य धर्म श्रमणधर्म अथवा उत्तमधर्म का एक प्रकार । व्रत - परिपालन, ज्ञान की वृद्धि और कषाय के उपशम की साधना के लिए गुरु की अधीनता में रहना । व्रतपरिपालनाय ज्ञानाभिवृद्धये कषायपरिपाकायच गुरुकुलवासो ब्रह्मचर्यमस्वातन्त्र्यं गुर्वधीनत्व.' । (तभा ९.६.१० ) Jain Education International ब्रह्मचर्य महाव्रत (द्र सर्वमैथुनविरमण) ब्रह्मचर्यवास गुरुकुलवास, आजीवन गुरु के अनुशासन में रहना अथवा प्रव्रजित जीवन में रहना । ...... उट्ठाय सुबंभचेरं वसेज्जा । पडिवज्जति ताव वसे । (द्र ब्रह्मचर्य धर्म) ब्रह्मचर्य संवर २०९ गुरुपादमूले जावज्जीवाए जाव अब्भुज्जतविहारंण (सूत्र १. १४.१ चू पृ २८४) ( उ २१.१२) (द्र सर्वमैथुनविरमण) ब्रह्मप्रतिमा उपासक प्रतिमा का छठा प्रकार, जिसमें प्रतिमाधारी उपासक दिन और रात्रि में सर्वथा मैथुन का परित्याग करता है। षष्ठ्यां अब्रह्मवर्जनप्रतिमायां दिवापि रजन्यामपि च सर्वथापि मैथुनप्रतिषेधः । (प्रसा ९८० वृप २९५ ) ( प्रश्न ६.१.२ ) ब्रह्मलोक पांचवां स्वर्ग । कल्पोपपन्न वैमानिक देवों की पांचवीं आवासभूमि । ( उ ३६.२१० ) भ For Private & Personal Use Only ब्रह्मस्थावरकाय ब्रह्म से संबंधित होने के कारण अप्काय का अपर नाम हैब्रह्मस्थावरकाय । (स्था ५.१९) (द्र इन्द्रस्थावरकाय) ब्रह्मस्थावरकायाधिपति वह देव, जो अप्कायसंज्ञक स्थावरकाय का अधिपति है । (स्था ५.२० वृप २७९ ) (द्र इन्द्रस्थावरकायाधिपति ) भङ्ग वह व्यवस्था, जिसके द्वारा किसी वस्तु में होने वाले संभावित विकल्पों का न्यास किया जाता है। (अनु ११७) www.jainelibrary.org
SR No.016091
Book TitleJain Paribhashika Shabdakosha
Original Sutra AuthorN/A
AuthorTulsi Acharya
PublisherJain Vishva Bharati
Publication Year2009
Total Pages346
LanguageHindi
ClassificationDictionary, Dictionary, & agam_dictionary
File Size17 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy