SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 162
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ जैन पारिभाषिक शब्दकोश द्रव्यप्रमाण वह द्रव्य, जो माप का साधन है, जैसे- पल, तुला आदि । प्रमेयभेदात् द्रव्यादयोऽपि प्रमाणम् । (अनुहावृ पृ ७५) पल- तुला- कुडवादीणि दव्वपमाणं, दव्वंतरपरिच्छित्तिकारणत्तादो । (कप्रा १.२७ वृ पृ ७५ ) (अनुहा पृ ७५) प्रमेयभेदात् द्रव्यादयोऽपि प्रमाणम् । द्रव्यबन्ध जी के सत्-असत् परिणामों से होने वाला कर्म - पुद्गलों का ग्रहण | झद कम्मं जे दु चेदणभावेण भावबंधो सो । कम्मादपदेसाणं अण्णोपणपवेसणं इदरो ॥ (द्र भावबन्ध) (बृद्रसं ३२) द्रव्यमन मन के रूप में परिणत मनोवर्गणा की पुद्गल - राशि । मनस्त्वेन परिणतानि पुद्गलद्रव्याणि द्रव्यमनः । (जैसिदी २.४१ वृ) (द्र भावमन) द्रव्यलेश्या १. भावलेश्या के परिणमन में आधारभूत कृष्ण आदि पुद्गल - द्रव्य । द्रव्यलेश्या नाम - जीवस्य शुभाशुभपरिणामरूपायां भावलेश्यायां परिणममानस्योपष्टम्भजनकानि कृष्णादीनि पुद्गलद्रव्याणि । (बृभा १६४४ वृ) २. वर्णनामकर्म के उदय से होने वाला शरीर का वर्ण । वणोदयेण जाणिदो सरीरवण्णो दु दव्वओ लेस्सा। ( गोजी ४९४ ) ३. आभामण्डल । लेश्या - अतीवचक्षुराक्षेपिका स्निग्धदीप्तरूपा छाया । (उशावृ प ६५० ) (द्र भावलेश्या) द्रव्यलोक द्रव्यमय लोक, जैसे- धर्मास्तिकाय आदि द्रव्य, जीव- अजीव, रूपी - अरूपी, सप्रदेश- अप्रदेश और नित्य - अनित्य द्रव्य । द्रव्यलोको द्रव्याण्येव धर्मास्तिकायादीनि, आह च Jain Education International "जीवमजीवे रूविमरूवि सपएसे अप्पएसे य । जाणाहि दव्वलोयं निच्चमणिच्चं च जं दव्वं ॥ " (भग ११.९० वृ) १४५ द्रव्यव्युत्सर्ग व्युत्सर्ग का एक प्रकार, जिसमें शरीर, गण, उपधि और भक्तपान का विसर्जन किया जाता है। दव्वविउस्सग्गे चउव्विहे पण्णत्ते, तं जहा - सरीरविउस्सग्गे, गणविसग्गे, उवहिविउस्सग्गे, भत्तपाणविउस्सग्गे । (औप ४४) (द्र व्युत्सर्ग) द्रव्यशस्त्र (आभा पृ ३४) (द्र शस्त्र) द्रव्यश्रुत भावश्रुत में सहायक बनने वाले शब्द और संकेत । द्रव्यश्रुतं - शब्दसंकेतादिरूपम् । (जैसिदी २.२२ वृ) दव्वसुयं सणा-वंजणक्खरं, भावसुत्तमियरं तु । संज्ञाक्षरं, व्यञ्जनाक्षरं वैते द्वे अपि भावश्रुतकारणत्वाद् द्रव्यश्रुतं, इतरत्तु लब्ध्यक्षरं भावश्रुतम् । (विभा ४६७ वृ पृ २१८ ) .......वर्णपदवाक्यात्मकं वचनं पौद्गलिकत्वाद् द्रव्यश्रुतम् अर्थज्ञानात्मकस्य भावश्रुतस्य साधनं भवति । ( भिक्षु ४.२ वृ) (द्र भावश्रुत) द्रव्य हिंसा मुनि के द्वारा अप्रमत्त अवस्था में होने वाला अपरिहार्य अथवा अशक्य कोटि का जीव-वध । For Private & Personal Use Only या पुनर्द्रव्यतो न भावतः सा खल्वीर्यादिसमितस्य साधोः कारणे गच्छत इति । (दहावृ प २४ ) उच्चालियम्मि पाए इरियासमियस्स संकमट्ठाए । वावज्जेज्ज कुलिंगी मरिज्ज तं जोगमासज्जा ॥ न य तस्स तन्निमित्तो, बंधो सुहुमो वि देसिओ समए । अणवज्जो उ पओगेण सव्वभावेण सो जम्हा ॥ (ओनि ७४८, ७४९) (द्र भावहिंसा) www.jainelibrary.org
SR No.016091
Book TitleJain Paribhashika Shabdakosha
Original Sutra AuthorN/A
AuthorTulsi Acharya
PublisherJain Vishva Bharati
Publication Year2009
Total Pages346
LanguageHindi
ClassificationDictionary, Dictionary, & agam_dictionary
File Size17 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy