Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 706

મનુષ
૧૭૪૧
‘જંતુરું.']
મનુ-જ હું. [સં.] મનુષ્ય, માનવ, માસ મતુ-જંતુાં (-જન્તુઢાં) ન, ખાવ. [+જુએ મનુએ ઉત્પન્ન કરેલ માણસ માત્ર. (પદ્મમાં.) મનુજેંદ્ર (મનુજેન્દ્ર) પું. [+ મનુન + X] રાજા મનુ-તુલ્ય વિ. [સં.] શકવર્તી, ઇપાક-મેકિંગ. મનુ-બાલ(-ળ) ન. [સં,પું.] માનવ, માસ મનુબાંધવ-તા (-બાધવ-તા) સ્ત્રી. [સં] માનવતાના ગુણ, હ્યુમેનિટી' (બ.ક.ઠા.)
(દ.ખા.)
મનુ-શ (-વંશ) [સં.] માનવજાતિ મનુવાર (-ર૫) શ્રી. જુએ મનવાર,
મનુષ્ય પું. ન. [સં.,પું.] માણસ, માનવી, માનવ મનુષ્ય-ઋણુ ન. [સં.] દેવ-ઋણ પિતૃ-ઋણ અને મનુષ્યઋણ એ ત્રણ ઋણામાંનું એક મનુષ્ય તરીકેનું ઋણ મનુષ્ય-અણુ પું. [સં.] માણસે ને! સમહ, માનવ-સહ મનુષ્ય-ગણના શ્રી. [સં.] માણસેાની વસ્તી-ગણતરી મનુષ્ય-ગતિ સ્રી. [સં.] મનુષ્ય તરીકે અવતરવું એ. (જૈન.) મનુષ્યજાતિ સ્ત્રી. [સં.] જુએ માનવ-વંશ.’ મનુષ્યજાતિ-વિદ્યા સ્ત્રી., મનુષ્યજાતિ-શાસ્ત્ર ન. [ä,] નૃવંશશાસ્ત્ર, એથ્નાલાછ’
મનુષ્યઅતિશાસ્ત્રી વિ. [સં.,પં.]. મનુષ્યજાતિ-શાસ્ત્રનું જ્ઞાન ધરાવનાર, ‘એથ્નાલૅજિસ્ટ' (આ.ખા.) મનુષ્ય-જિંદગી (-જિન્દગી) સી., મનુષ્ય-જીવન [સં.] મનુષ્ય તરીકે જીવવું એ. (૨) મનુષ્યની આવરદા મનુષ્ય-ઢરપું, [+જએ ‘ડર.’] માણસ તરફના ભય મનુષ્યતા . ૧ ન. [સં.] માણસ તરીકેની સ્થિતિ. (ર) માણસાઈ, સજજનતા
મનુષ્ય-દુર્ગ પુ. [સં.] સેનાના એવા પ્રકારના હું કે જેમાં બહારથી પ્રવેશ ન કરી શકે તેવી રીતે ફરતા યોદ્ધા
ગોઠવાઈ ગયા હૈય
મનુષ્ય-દેહ પું. [સં.] માનવ-શરીર. (૨) મનુષ્યના અવતાર મનુષ્ય-દ્વેષ પું. [સં.] માણસ-જાતિ તરફની શત્રુતા મનુષ્યદ્વેષી વિ. [સં.,પું,] માણસ-જાતિ તરફ શત્રુતા રાખનાર, લે।ક-રાજ [ફરજ
મનુષ્યધર્મ પું. [સં.] માણસ તરીકે અન્ય માણસ તરફની મનુષ્ય-નિષ્ઠા-વાદ પું. [ä,] મનુષ્યની બુદ્ધિશક્તિ વગેરે ઉપર નિષ્ઠાપૂર્વક વર્તવું જોઇયે એવા પ્રકારના મત-સિદ્ધાત, ‘ધુમૅનિઝમ’ [નારું, ‘હ્યુમૅનિસ્ટ’ મનુષ્યનિષ્ઠાવાદી વિ. [સં.,પું.] મનુષ્ય-નિષ્ઠાવાદમાં માનમનુષ્ય-પૂજા સ્રી. [સં.] મનુષ્યનું દેવ તરીકે સંમાન કે પૂજન, ‘ઍપાથિયેાસિસ' [ખાઉ, ‘કૅનિખાલ’ મનુષ્યલક્ષી વિ. [સં.,પું.] માણસને ખાઈ જનાર, માણસમનુષ્ય-યજ્ઞ પું. [સં.] ઘેર આવેલા માણસને ભેજન વગેરેથી સત્કારવાની ક્રિયા, અતિથિ-સત્કાર મનુષ્ય-ચેાનિ સ્રી. [સં] માણસ તરીકેને જન્મ મનુષ્યરૂપધારી વિ. [સં.,પું.] માણસનું રૂપ ધારણ કરનાર મનુષ્ય-લક્ષણુ ન. [સં.] માણસના ગુણ-ધર્મ, ‘કૅર રિપ્ટિક,' ‘કૅરેક્ટર' (૨.મ.)
Jain Education International_2010_04
મનામત
મનુષ્ય-લાક હું. [સં. મૃત્યુ-લેાક, માનવસૃષ્ટિવાળી પૃથ્વી મનુષ્યવધ પું. [સં.] માનવ-હત્યા, હૅમિસાઇડ’ મનુષ્ય-વર્ગ કું. [સં.] જુએ ‘મનુષ્યજાતિ.' મનુષ્ય-વર્ષ પું. [સં] સૌર વર્ષ અને ચાંદ્રવર્ષના મેળવાળા પૃથ્વી ઉપરના લેપ્કાને આશરે ૩૬૫! દિવસના સમય, (વે.)
મનુષ્ય-વિષહ પું. [સં.] માનવ-દેહ, મનુષ્ય-શરીર મનુષ્ય-વિજ્ઞાન ન. [સં.] 'માનવવંશ-શાસ્ત્ર, નૃવંશ-શાસ્ત્ર, ‘એન્થ્રોપેાલાજી’ [પાલાછ’ (કા.”.) મનુષ્ય-વિદ્યા સ્ત્રી. [સં.] જએ મનુષ્ય-વિજ્ઞાન,’-‘એન્થ્રોમનુષ્ય-શાસ્ત્ર ન. [સં.] જએ ‘મનુષ્ય-વિજ્ઞાન,' ‘એન્થ્રોપેાલાજી’ (આ.ખા.) [સ્વભાવ મનુષ્ય-વૃત્તિ શ્રી. [સં.] માણસ તરીકેનું વલણ, મનુષ્યનો મનુષ્યસૃષ્ટિ સ્રી. [સ.] જુએ માનવજાતિ,’ મનુષ્ય-હત્યા શ્રી. [સં.] માનવ-હત્યા, ન મનુષ્ય-હરણુ ન. [સં.] માણસને ઉપાડી જવાની ક્રિયા, ‘કિડનૅ પિંગ’
[મનુષ્યાવતાર મનુષ્યાણું ન. [સં. મનુ દ્વારા ગુ.] મનુષ્ય-જન્મ, અનુષ્યાદ વિ.,પું. [સં. મનુષ્ય + આ] જુએ ‘મનુષ્ય-ભક્ષી,’ મનુષ્યાયુષ [+સં. માયુક્] માણસની આવરદા મનુષ્યાદાર પું. [+સં. આહાર.] માણસેાના માંસના ખારાક તરીકે ઉપયોગ
મનુષ્યાહારી વિ. [સં.,પું.] જએ ‘મનુષ્યલક્ષી,’ મનુષ્યેતર વિ. [સં. મનુષ્ય + ફ્ર] માણસ સિવાયનું ઢાઈ (પશુ પક્ષી જંતુઓ વગેરે)
મનુષ્યદ્ર (મનુષ્યેન્દ્ર) પું. [સં. મનુશ્ય + રૂક્ષ્] જુએ ‘મનુજેંદ્ર.’ મનુષ્યેાચિત વિ. [સં. મનુઘ્ન + fજંત] મનુષ્યને છાજે તેવું મનુ-સંહિતા (-સંહિતા), મનુસ્મૃતિ શ્રી. [સં.] વિવ સ્વાનના પુત્ર મનુએ રચેલું મનાતું પ્રાચીન એક ધર્મશાસ્ત્ર, (સંજ્ઞા.)
મનુહાર સી. [હિં.] જુએ ‘મનવાર.૧’ [વીનવનારું મનુહારી વિ. [હિં.] મનવાર કરનારું, આજી કરનારું, મને† (મ:ને) સ., બી.વિ. અને ચેા.વિ., એ.વ. સં. મના વિકાસમાં અપ. મુU>મુ દ્વારા જગુ મુહુ+ અનુગ ના (સં. >>પ્રા, અન્ન-> °અન્ન દ્વારા)} પહેલા પુરુષના સર્વનામનું કર્મ-વિભક્તિ બીજી અને સંપ્રદ્યાનવિભક્તિ-ચેાથીનું એ.વ.નું રૂપ મનેર . [અર. મનાહી] જુએ ‘મના.’ મને-કમને ક્રિ.વિ. [જએ ‘મન’+ ‘ક-મન'+ખેઉને ગુ. ‘એ’ ત્રી.વિ., પ્ર.] ઇચ્છા કે અનિચ્છાથી, પરાણે મને પું. નજર-ચેાટથી બચવા વિવાહ વગેરે માંગલિક પ્રસંગે કરવામાં આવતા માટીનેા ટકા મનારું ન. [સં. મનપ્નું સમાસમાં દ્વેષ વ્યંજનથી શરૂ થતા શબ્દ પૂર્વે સંધિજય રૂપ] મન (જેમકે ‘મનેાગત' ‘મનેારમ' વગેરે)
મનેાગ્રામના [શુદ્ધઃ મન:કામના’] જુએ મનઃકામના,’ મના-ગત વિ. [સં. મનસ + fa] મનમાં રહેલું ધારેલું