Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 53

દ
સુંઠ (તુન્દ) વિ. [ફા.] ઉતાવળિયા ગરમ સ્વભાવનું, મિજાજી, તું ડ
૧૦૮૮
તુંદ-બુ (તુન્દ-) વિ. [ફા] નઠારા સ્વભાવનું તુંદાઈ (તુન્હાઇ ) સ્ત્રી, [જએ ‘તું' + ગુ. ‘આઈ’ ત.પ્ર.] તુ દ્રુપણું. (૨) ઢાંગાઈ
ગુંદાઈ-ખેર (તુન્દાઈ-) વિ. [+ ફા. પ્ર.] જએ ‘તુંદ.’ તુંદાઈ-ખારી (તુન્દાઇ-) સ્ત્રી. [+ ગુ. ‘'ત. પ્ર.] જુએ ‘તુ દાઈ,’ [ગરમ પ્રકૃતિ તુંદ-મિન્ત્રજ (તુન્દ-) પું, [ફા, + અર.] ગુસ્સાવાળા સ્વભાવ, તુંમિજાજી વિ. [ફ્રા, + અર.] તુંઃ- મિજવાળું, તુંડમિજાજી
તુંકું (તુન્દુ) વિ. જુએ ‘સુંદ’ + ગુ. ‘” સ્વાર્થે ત. પ્ર.] જએ ‘તુંદ.’
તૂ (-ત્ર)ઢું-તૂ (-ત્ર )&
g-a)ખ ન. [સં. સુĀ] તુંબડું, તમડું, તમડીનું ફળ (-તૂ )ખત પું. સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયના વાપરે છે તેવા એક ગેરવા પ્રકારને રાળ અને અળસીના તેલના રંગ
(૨) રણશિંગ ને મળતું એક વાદ્ય
૧
તૂઈટ સ્ત્રી. નાની કાર ઉપર મૂકવાની જરીની ઢારી, ફીત, તેાઈ તૂક સ્ત્રી, મુખ્યત્વે ગાઈ શકાય તેવી પદ્યરચનાની કડી કે એનું એક ચરણ, ટૂંક તૂ ન. વજન, ખાજ
તૂટ્યૂ)ટક વિ. [જુએ ‘(~~ )ટલું' + ગુ. ‘કુ’ Ë. પ્ર.] ખાંત, બૂટક, બ્રોકન.' (ર) વચ્ચે વચ્ચે તૂટી પડેલું, ‘ઇન્ટરપ્ટેડ.’ (૩) સમયની તૂટ-ભાંગવાળું, ‘ચેકર્ડ.' (૪) પડી ગયેલું કે તૂટી પડેલું
તૂ(-ત્ર)ટક તૂ( યૂ)ટક વિ. [દ્વિર્ભાવ] વચ્ચે વચ્ચે ટુકડા પડતું
તું(-q)ખરિયા વિ., પું. [જુએ ‘તું(-i)બહું + ગુ. ‘ચું’-ચૂં કફ્રૂટક વિ. [+જુએ ફૂટવું' + ગુ, ‘ક' રૃ, પ્ર,, ત. પ્ર.] ભડાવાળા સાધુ-આવે
‘ફૂટક' એકલા નથી વપરાતા.] તૂટી પડેલું અને ફૂટી ગયેલું તૂ(-‰)ટકા પું. [જએ ‘()વું' + ગુ. ક્રૂ' રૃ. પ્ર. ] (લા.) વળગાડ કે એવા ભ્રમ કાઈ પ્રયોગ દ્વારા દૂર કરવાની ક્રિયા
તું(-તં )બડી સ્રી, જિએ ‘તું(-તૂંબડું' + ‘ઈ ’ સ્ત્રીપ્રત્યય.] નાનું તુંબડું. (૨) તૂંબડાના વેલે!. [.॰ ઝાલવી (રૂ. પ્ર.) જોખમ વિના મુસાફરી કરવી. માં કાંકરા (રૂ.પ્ર.) અર્થ વિનાનું ખેલવું એ] (-i)બહુ... [જુએ ‘તું(-i)બ' + ગુ. ‘હું' સ્વાથૅ ત, પ્ર.] જુએ ‘તું⟨-તું)ખ,’ [-ઢાં અથડાવવાં, નાં ચળાવ (રૂ. પ્ર.) બે પક્ષેાને લડાવી મારવા. -ઢાં ફેઢવાં (રૂ. પ્ર.) માથાં કેાડવાં. નાં લડાવવાં (રૂ. પ્ર.) કુસંપ કરાવવે, ૦ રંગી ના-તાં)ખવું (-રફી-) (રૂ. પ્ર.) માથું લેાહીલુહાણ કરી નાખવું] એક ગાંધર્વ. (સંજ્ઞા.) તુંખ(-બુ)રુ (તુમ્બ(-મુ)રુ) પું. [સં.] .પોરાણિક ગાથામા d(-તૂ')બલી સ્રી., "હું ન. [જ઼એ ‘(-i)ખ’ + ગુ. ‘લું'
તૂટ-ફાટ (ટય-ફાટય) શ્રી જુિએ ‘તૂટવું' + ‘ફાટ્યું.’] તૂટી પડવું અને ફાટી જવું એ, (ર) (લા.) અણ-બનાવ તૂટ-ફૂટ (ટચ-ટય) શ્રી. [જુએ ‘તૂટવું' + ‘ફૂટવું.' ] તૂટી પડવું અને કૂટી જવું એ, ભાંગી પડવાની ક્રિયા. (૨) (લા.) અણ-બનાવ તેવા માલ તૂટ-ખર પું. [જએ ‘તૂટવું’ + ‘બર.] જેમાં ઘટ પડી હોય તૂટ-ફ્રૂટ વિ. [જુએ ‘તૂટવું,’-દ્વિર્ભાવ.] તૂટેલું અને ફૂટેલું (-ન્યૂ)ટલ-ફૂટલ (તૂટષલ-ફૂટયલ) વિ. [‘તૂ-ઝૂ )ટવું” + ફૂટનું’ નાં બી. ભ. કુ. ત્(-ન્યૂ ટેલું-ફૂટેલું,' સૌ.] લુંટેલું
વાળા ભાગ
ખેટ, તંગી, ખામી
સ્વાર્થે ત, પ્ર. + ‘ઈ ' સ્રીપ્રત્યય.] લા.) માથાના ખાપરી-તૂ(-g)ટવાણુ (ણ્ય) સ્ત્રી, [ જુએ ‘તૂટવું’ દ્વારા.] (લા.) તૂટ, [(૨) તુંબડી તુંખિ,॰કા (તુમ્બિ,॰કા) સ્રી, [સં.] તુંબડાને વેલેા. તુંબિ(-બી)-પાત્ર (તુમ્બિ(-ખી).પાત્ર) ન. [સં.] તૂમડું તુંબિ(-ખા)-લ(-ળ) (તુષ્મિ-કુલ,-ળ) ન. [સ.] જએ ‘તુંબ.’ તુંબી (તુમ્બી) સ્ત્રી [સં.] જુએ ‘ખિ.’ તુંબી-પાત્ર (તુમ્બી-) ન. [સં.] જએ ‘તુંબિ-પાત્ર.’ ડંખીલ(-ળ) (તુમ્મી-) જએ તુંઅિ-કુલ(-ળ).’ ૐબુરુ (તુમ્બુરુ) જુએ ‘ખરુ.’ બિડુ ૐશું` (તુમ્બુ') ન. [સં તુમ્ન-> પ્રા. તુંવમ-] તંબ્રામાંનું મુંછું? (તુમ્બુ') ન- [સં. ક્ષમ્ય > પ્રાજ્ઞવમ] (લા.) ખજૂરીના ઝાડનું કાપી નાખેલું થડ, ક્ષુ ૐ.હી, • તુંહી કે,પ્ર. [ જુએ 'તું' + હિં. ‘હી' જ.] માત્માને ઉદ્દેશી કેવળ એક માત્ર તું જ સર્વત્ર વ્યાપક છે' એવે ઊદ્ગાર, અથવા તત્ સ્વમસિ= એ તું જ છે, અર્થાત્ જીવાત્મા અને પરમાત્મા એક છે એવા અતભાવ બતાવનારા ઉદ્દગાર. (વેદાંત.) 1ઈ સ્ત્રી, ઉર્જાણી
પર
તૂટી-ચાર પું. [જએ તૂટવું' +ગુ. ‘ઈ' રૃ.×, દ્વારા.] (લા.) અણ-બનાવ, ફાટ-ફૂટ. (ર) પાસાની રમતના એક દાવ. (૩) વિ. અશક્ત, દુખળું, નબળું
જૂઈને શ્રી. પેાપટના જેવું ખેલનારી પક્ષીની એક જાત. તૂ-ગૂ ) ં-1(-ત્ર)હું ક્રિ. વિ. [ જુએલૢ(-ફૂ)ટલું’+ વર્ઝ. કા.,
સૂચ ન. પાણીના ઉછાળ, તરંગ, માજ તૂ-ગૂડ્રેટ (ટથ) સ્ત્રી. [જુએ તૂત્રે)નું.'] તૂટી પડવું એ, ભંગાણ, ‘બ્રેક.’ (૨) (લા.) શરીરનાં અંગેામાં થતી કળતર. (૩) ખાટ, તંગી. (૪) અણબનાવ, ફાટ-ફૂટ. [॰ પડવી (રૂ. પ્ર.) ખેંચ પડવી]
તૂ-‰ટલું અ. ક્રિ. [સં. ત્રુટ્ (ત્રુટથ) > પ્રા. તુટ્ટ-] ‘તૂટ’ એવા અવાજ સાથે ભાંગી પડવું, ટુકડા થઈ જવા, (ર) અલગ થઈ પડવું. (૩) (લા.) શરીરનાં અંગ કળવાં. (૪) અણ-બનાવ થવે. (પ) દેવાળું ફૂંકણું, વેપારમાં ખેાટ જતાં આસામી બેસી જવી. [તૂટી પડવું (રૂ. પ્ર.) કામ કરવામાં પ્રબળતાથી મચી પડવું. (૨) (અન્ય ઉપર) ખબ ગુસ્સાના શબ્દ કાઢવા, (૩) (યુદ્ધમાં.) પ્રબળતાથી હુમલા કરવા] તુ(3)ટાવું ભાવે., ક્રિ. તે-ત્રો)ઢવું છે., સ. ક્રિ. ટા-તૂટ (-૮૧) સ્રી. [જએ ‘તૂટવું, ’-ઢિર્ભાવ ] (લા.) માણસેાનું એકદમ આવી પડવું એ, પઢાપડી તૂ(ન્ત્ર )ી સ્ત્રી. [જુએ ‘તૂકુ)ટલું’ + ગુ. ‘યું’ ભુટ્ટ + ‘ઈ ' સ્ત્રીપ્રત્યય.] તૂટેલી પરિરિસ્થતિ. [ની બૂટી નહિં (...) આવેલા મેાતના ઉપાય નહિ]