Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 359

પંખેરવું
૧૪
પંચન-માત્રા
પર સ.. પખવું. પંખેરાલું કર્મણિ, કે. પંખેરાવવું પંચ-કથાણુ (પચ-) ન. [સં.] ચ્યવન જન્મ દીક્ષા કેવળાપણું છે. સ.ફ્રિ.
[પંખીડું.' અને અંતિમ મોક્ષ એ તીર્થકરોની પાંચ સ્થિતિ, (જેન). પંખેરુ,-૩ (૫ખેરુ, રુ) ન. જિઓ “પંખી' દ્વારા] ઓ પંચ-કલયાણી (પચ-) વિ. પું. [સવું ગમે તે રંગને છતાં પ (૫ ) કું. . પક્ષ > પ્રા. વંવન-] (પાંખના ચાર પગ (વંટણ સુધીના) અને કપાળ ધેળાં હોય તેવો ઘોડે
આકારને હાઈ) વીંજણે, “કૅન.” (૨) પાણી કાપવા પંચ-કામ (૫ખ્ય-) ન. [, + જુએ “કામ.'] પંચિંગ કરવાનું માટે આગબોટ લોંચ વગેરેમાં પંખાની જેમ ફેય –છિદ્ર પાડવાનું યાંત્રિક કામ કરતે ભાગ, પેલર.' (૩) યંત્ર ચલાવવાનું પંખા જેવું પંચકાર (પચ્ચે) વિ. ન. સિ.] (લા.) વણકરનું એ નામનું એક તે તે સાધન. (૪) મોટર સાઈકલ વગેરેમાં પડાનું ટાંકણ, સાધન
મહગાર [ કર, ના-નાંખ (ઉ.પ્ર.) પંખાથી પવન પંચ-કાવ્ય (૫-૨-) નબ.વ. સિં.] સંસ્કૃત સાહિત્ય ભણનારાકરવો. ખાપ (ઉ.પ્ર.) પંખાથી પોતાને શરીર હવા એને ભણવા-વાંચવાનાં કુમારસંભવ રધુવંશ કિરાતાજનીય નાખવી]
શિશુપાલવધ અને નિષધીયચરિત એ પાંચ સંસ્કૃત કાવ્ય પંગત (
પત્યસી. [સં. પવિ, અ. ભ] ભેજન પંચકુલ(ળ) (૫-) ન. [૪] રાજ્યના પ્રજાકીય વ્યવહાર કરવા બેસનારાંઓની હાર. [૦ ઉઠવા (.પ્ર.) જમીને માટેના જિલ્લા કે તાલુકાના વડા મથકના પાંચ અધિકારીવીખરાઈ જવું. થી બહાર (-બા:રય) (ઉ.પ્ર.) નાત-બહાર. એને સમહ, પંચોળી ૦ ૫.વી (૨. પ્ર.) હારબંધ જમવા બેસવું. ૦ એસવી પંચ-કેશ (૫ ) બ.વ. સિં.] શરીરનાં પાંચ અંગોમાંના (ઍસવી) (ઉ.પ્ર.) હારબંધ બેસી ભોજન કરતા રહેવું] વાળ. [૦ રાખવા (રૂ.પ્ર.) હજામત ન કરાવવી (એક વ્રત છે.)] પંગત-બહાર (
૫૯-બાર) .વિ. [+જુઓ “બહાર.''] પંચમેશા વિ, પૃ. [+ગુ. “આળું ત.ક.] પંચકેશ રાખ્યા એ “પતિ-બહાર.”
હેાય તે વ્રતી માણસ પંગતી સી. [સ. ૫૯ વિત, અવ. તદભવ જ પંગત.” પંચ-કણાકૃતિ (પભ્ય) સી. [+સ. વાળ + મા-ઋષિા, પાંચ પંગળે પું. એ નામનું એક વૃક્ષ
ખૂણાવાળો આકાર. (૨) વિ. પાંચ ખણિયું પંગ (પગી-) અકી. કીર્તિ
[છવડું પંચણી (પ-) વિ. [ સં., મું. ] પંચખૂણિયું પગા૨ (પગી) . ખેતરમાં અનાજ ખાઈ જનારું એક પંચ-કેશ૮-૫) (પન્ચપં. બ.વ. સિં.] અનામય પ્રાણમય પંચુ (પગુ) વિ. [.] લંગડું, ઉં, પાંગળું
મમય વિજ્ઞાન મય અને આનંદમય એ દેહમાં રહેલા પાંચ પશુતા (૫શુ-તા) અકી. સિ.] લંગાપણું, પાંગળાપણું કાશ. (દાંત) પગર (પગર) વિ. સિં. [૩], લ વિ. [સં.] એ પંચકેરી (પ) જી. [સં. ઘવારી, અર્વા. તદ્દભવી
કોઈ પણ એક મોટા તીર્થની આસપાસની પાંચગાઉની જમીન. પગાશું નધ મેથીનું વડું–એક નાની
(ભિન્ન ભિન્ન યાત્રામાં આવી પંચકાશી” હોય છે.) પંચ' (પખ્ય) વિ. [સં] ચાર વત્તા એક મળી થતી સંખ્યા, પંચ-કોષ (૫૨) ઓ પંચકોશ.” પાંચ. (૨) (લા.) ન. કોઈ વાત કે મુકદમા નિવેડો પંચકાસી (પચ્ચ-) વિ. [સ + જુએ “કાસ + ગુ. “ઈ' ત.] લાવવા બેસતી પાંચ માણસોની કે એનાથી વધારે યા એ પ્ર.] જેના ઉપર પાંચ કાસ એકી સાથે ચાલી શકે તેવું (વાવ, માણસોની મંડળી (એ એક માણસ પણ હોઈ શકે), “ટ્રિબ્યુ- મેટે કો વગેરે) નલ.” (૩) લવાદ, “આબિટર.” (૪) નિર્ણાયક મધ્યસ્થ, પંચ-કથાસ (પચ્ચ-) ૬. સિં. + જુઓ “કથાસ.] કોઈ પણ “અમ્પાયર, રેફરી.” [ નીમવું (..) લવાદની નિમણુક ગુનાની સ્થળ ઉપર પંચની રૂબરૂ કરવામાં આવતી સ્થાનક-તપાસ કરવી. • બેસવું (-બેસવું), ભરાવું, ૦ મળવું (રૂ.પ્ર.) પંચ-ખંડી (પ-ખડી)વિ. [સં૫.] પાંચ ખંડો–ઓરડાઓજબાની લેવા પંચ ગામગીરી કરવી. ૦ બાલાવ, ૦ ભરવું, વાળું ૦ મેલવું (ઉ.પ્ર.) પંચના સ ને લવાદી માટે એકઠા કરવા] પંચગવ્ય (પ-ચ) ન. બ.વ. [સ.] ગાયની દલ દહીં ઘી મત્ર પંચ (પચ્ચ) ન. [.] કાણાં પાડવાનું યંત્ર, પંચિંગ અને છાણ એ પૂજનમાં ઉપયોગી પાંચ વસ્તુ મશીન. (૨) છાપ પાડવાનું યંત્ર
પંચ-ગીત (પચ્ચ-) ન બ.વ. સિ.] ભાગવત પુરાણના દશામપંચ ઈટાળી જી. [+ ઈટાળું + ગુ. “ઈ' ત. પ્ર.] સ્કંધનાં વેણુગીત ગોપીગીત યુગલગીત ભ્રમરગીત અને
અપરાધીને બાંધી ઈટાળાં અને પથરા મારવાની સજા મહિલીગીત એ પાંચ જાણીતાં સંસ્કૃત ગીત. (સંજ્ઞા.) પંચક (પચ્ચક) ન. [૪], હું ન. [+ગુ. “હું સ્વાર્થે પંચ-ગેરસ (પચ્ચ-) ન, બ.વ. [] જાઓ પંચગવ્ય.” ત.પ્ર.] પાંચનો સમૂહ. (૨) દનિયા ધનિષ્ઠા નક્ષત્રથી પાંચ પંચગો (પચ્ચ-) પું. [૩] ગૌડ કાન્યકુબજ મૈથિલ સારસ્વત નક્ષત્રોના અશુભ સમય. (પંચાંગ). [ બેસણું (-બૅસવું) અને ઉત્કલ આ પાંચ પૂર્વદેશીય બ્રાહ્મણે વર્ગ. (સંજ્ઞા) (રૂ.પ્ર.) ઉપરાઉપર આફત આવવી, અશુભ સંયોગ ઊભા થવા પંચ-ચામર (પચ-) પું. [સ.] વીસ અક્ષરને એક ગણમેળ પંચ-કણુકી (૫-૨-) સી. [+જ એ “કણકી.'] જુદી જુદી કંદ, પિંગળ.)
જાતના અનાજનું મિશ્રણ. (૨) (લા) વિ. મિશ્રિત પંચ-તત્ત(૫) નબ-વ. [સ.] આકાશ વાયુ તેજ પાણી પંચ-કલ (પચ-) વિ. સિં. ધ્ર + વાં, બ, વી.] જેમાં અને પૃથ્વી એ ભૌતિક પાંચ દ્રવ્ય, પંચ મહાભૂત. (દાંતા) પાંચ માત્રા છે તેવો ગણું. (પિંગળ)
પંચતન્માત્રા (પચ-) જી., બ. વ. સિ.] શબ્દ સ્પર્શ રૂપ