Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 317

પતિયાણાવવું
પતિયાણાવવું, પતિયાણાથું જુએ ‘પતિયાણવું’માં. પતિયાર છું. એિ ‘પત' દ્વારા.] જુએ ‘પત.' [॰ કરવા (૩. પ્ર) વિશ્વાસ કરવા. ૰ ખાવા, ૦ ગુમાવવા (રૂ. પ્ર.) પ્રતિષ્ટા ગુમાવવી. ૦જા (રૂ.પ્ર.) પ્રતિષ્ઠા જવી, ૦ પઢવા (રૂ.પ્ર.) વિશ્વાસ આવવે] [ગી પતિયું વિ. [જુએ ‘પતî' + ગુ. ઈયું’ત.પ્ર.] રક્તપિત્તનું પતિયેલ જુએ ‘પતિયલ’-‘પતિયું.’ [પક્ષી પતિયા પું. [સં. પદ્મિ-> પ્રા. પત્તિથ્ય-] એ નામનું એક પતિ-લેપ્સ પું, [સં.] સ્વધર્માચરણી સ્ત્રીને પાતાના મરણ બાદ મળતા મનાતા સદગતિવાળા-પતિ જ્યાં રહેતા હેાય
તેવા–ઉત્તમ લેાક
પતિ વત્સલા વિ.,શ્રી. [સં.] પતિને વહાલી શ્રી. (૨)
પતિ જેને વહાલા છે તેવી સ્ત્રી પતિ-વંચિતા (-વ-િચતા) વિ.,સી. [સં.] પતિ છેતરીને બીજી સ્ત્રીને ચાહતા હોય તેવી મૂળ પત્ની. (કાવ્ય.) (૨) પતિ મરણ પામતાં એકલી પડેલી સ્ક્રી પતિ-વિષયક વિ. સં.] પતિને લગતું પતિ-વિહીન વિ. [સં.], પતિ-વિહેણું વિ. [+ જ ‘વિહાણું.'] પતિ વિનાનું, સ્વામી વિનાનું, ન-ધણિયાતું પતિ-વ્રત ન. [સં.] પતિમાં પત્નીની અનન્ય વફાદારી પતિવ્રતા વિ.,. [સં.] પતિમાં અનન્ય વફાદારી રાખનારી (૨) પતિ સાથેના સંગમ પતિ-સંગ (-સઙ્ગ) પું. [સં.] પતિની સેખત, પતિના સહવાસ. પતિ-સેવા સ્ત્રી. [સં.] પતિની સાર-સંભાળ રાખવાની ક્રિયા,
પત્ની
પતિની ચાકરી
પતીકું ન. મૂળનું પાતળું, ગાળ ચકદું, કેાડવું. (ર) કાતળીના નાના ગોળ ટુકડા
.
પતીજ ("ય) સ્ત્રી. [સં. મૌત્તિ દ્વારા] વિશ્વાસ, ખાતરી. (૨) દૃઢ શ્રદ્ધા. [॰ કરવી (રૂ.પ્ર.) વિશ્વાસ કરવા. ॰ ખાવી, ૦ ગુમાવવી (રૂ.પ્ર.) આબરૂ ગુમાવવી. ॰ જવી (૩.પ્ર.) આબરૂ જવી. ૦ પઢવી (રૂ.પ્ર.) ખાતરી થવી. ૰ રાખવી (રૂ.પ્ર.) પ્રતિષ્ટા સાચવવી] પતીજવું અક્રિ. [એ ‘પીજ' –ના ધા. પતીજ પડવી, (ર) સક્રિ, પતીજ કરવી. પતિનનું કર્મણિ,ક્રિ. પતિાવવું કે.,સ.કિ.
૧૩૫૩
પતરું ન, બકરીની એક જાત (જે જંગલી જાતની નહિ, પણ હરણ જેવા ઘાટની હોય છે.) (૨) (લા.) વિ. ધીંગું, જાડું પતીંગ પું. અણધાર્યું” સંકટ, ઉપાધિ
પતું(-d) ન. [ä. પત્ર-> પ્રા. પત્તમ] પાંદડું. (૩) પાનું (ચાપડી વગેરેનું). (૩) રમત રમવાના ગંજીફાનું પાનું, પ્લેઇંગ કાર્ડ.' (૪) ટપાલ લખવાને પાતળા પૂંઠાના લખચેારસ ટુકડા, પેાસ્ટ-કાર્ડ. (૫) ધાતુને વરખ, [॰ ઊતરવું (૩.પ્ર.) ગંજીફાની રમતમાં હાથમાંનું પતું નાખવું. લખવું (રૂ.પ્ર.) પેસ્ટ-કાર્ડ લખવું] પતેયુિં ન. [સં. પત્ર≥પ્રા. વત્ત દ્વારા] જએ ‘પતરવેલિયું,’ પતેતી હું., શ્રી. [" .] પાસીએના વર્ષના છેલ્લે દિવસ.
.
(ન.મા.) (પારસી.)
પતેલી આ. [જુએ ‘પતેલું’+ ગુ. ‘ઈ’સ્ત્રીપ્રત્યય.] નાનું
Jain Education International_2010_04
પત્ય(-૫)રનાડા
પતીલું, તપેલી, ટાપડી. (ર) સપાટ તળિયાવાળી હોડી. (૩) ચેાખા તુવેર અને ચણાના ભરડાની બનાવાતી એક વાની પતેલું ન. [ધા. પૌલહ્] તપેલું, નાનેા ચાલુ ટેપ, ટોપરું પતે ન. તણખલું. (૨) તાર્જા મૂળિયાંનું તડકાથી રક્ષણ કરવા ખેતરમાં નખાતું ધાસ કે પરાળ પત્તન ન. [સં.] રાજધાનીનું નગર
પત્તની સ્રી. બહારથી મગાવેલ માલ-સામાન
પુત્તર॰ ન. [સં. પુત્ર દ્વારા] પાત્ર, ઠામ, વાસણ (સાધુ સંન્યાસીનું)
પત્તરૐ (-૨૫), છડી જુએ ‘પતર.’(‘પત, પીજ, આબરૂ,
ઇજજત' એવા અર્થ ૬.પ્ર. તરીકે વિકસ્યા છે; આ શબ્દને પત' સાથે સંબંધ નથી.) (ર) (લા.) સ્ત્રીની જનનેંદ્રિય, યુનિ. [ ॰ કાઢવી (રૂ.પ્ર.) તકલીફ આપવી, કનડવું] [ત.પ્ર.] જઆ ‘પતર-વેલિયું.’ પત્તર-વૃઢિયું ન. [સં. પત્ર દ્વારા + વહું' + ગુ. ‘ઇયું' સ્વાર્થે પત્તર-વેલિયું જુએ પતરવેલિયું.'
પત્તિ પું. [સં.] પગે ચાલનારા સૈનિક, પાયદળના સૈનિક, (૨) પાયદળના એક નાના ઘટક
પત્તિક કયું. [સં.] ઘેાડા હાથી રથ અને પાળા સૈનિક એ બધાંનાં દસ દસના ઉપર યાહો પત્તિ-પાલ(-ળ) પું. [સં.] પાંચ કે છ સૈનિકાના નાયક્ર પત્તી સ્રી. [સં. ત્રિા>પ્રા, વૃત્તિમા> હિં]નાનું પાંદડું. (ર) પાંદડાની પાતળી પી—કૂલના દલની પાતળી પટ્ટી પત્તું જુએ ‘પતું.’
પત્તો શું. [હિં, પત્તા] ભાળ કે માહિતીનું સ્થાન. (૨) સમાચાર, ખબર. [॰ ખાવા, ॰ મળવા, ॰ લાગવા (૩.પ્ર) ભાળ મળવી, ઠેકાણાની માહિતી મળવી. દેવા (રૂ.પ્ર.) માહિતી આપવી] પત્થ(-વ્થ)ર પું. [સં. વ્રત્ત>પ્રા. પત્થર, તત્સમ] જએ ‘પથરે (૧).’[॰ ઉપર પાણી (-ઉપરથ-) (૩.પ્ર.) કાંઈ અસર ન થવી એ. ॰ ઉપરની જય (•ઉપરથની-) (રૂ.પ્ર.) ક્ષણ-ભંગુર, ૦ ખેંચવા (-ખેં ચવે!) (.પ્ર.) મુશ્કેલીથી ગુજરાન ચલાવવું. ॰ છાતી ઉપર રાખવા (-ઉપરય) (૩.પ્ર.) હૃદયને કઠણ કરવું, ધીરજ રાખવી. ૭ તરવા (૩.પ્ર.) ન બન્યાનું બનવું. નળ હાથ (૩.પ્ર.) ભારે સંકટ, ૰ થવું (૩.પ્ર.) કઠણ થવું. ૰થી શિર ફાઢવું (. પ્ર.) મુર્ખ માણસને ભણાવવું. ૰ની છાતી (૩.પ્ર.) કઠણ હૃદય. ૰ની જય (૨.પ્ર.) ક્ષણ-ભંગુર. • નિચાવવા (રૂ.પ્ર.) અ-સંભવિત કે સ્વભાવ વિરુદ્ધનું કામ કરવું. ॰નું કલેજું-દિલ-હૃદય-હૈયું (૩.પ્ર.) કઠણ હૃદય. ને ખચકા (૩.મ.) જખરા સાથે કામ. ને ભમરડા (૩.પ્ર.) ગૂઢ, ♦ પરના છાંટા (૩.પ્ર.) મૂર્ખને શિખામણ, ૰ પાળા, પાણી થઈ જા, ૦ પીગળવા (રૂ.પ્ર,) હૃદય નરમ પડયું. (૨) દયા બતાવવી. • સાથે પાનું (રૂ.પ્ર.) ખરાબ માણસ સાથે કામ] પત્થ(-થ)ર-પાટી સ્રી. [+ જ ‘પાટી.’] પથ્થરની લખવાની પાર્ટી, ‘સ્લેઇટ’ પત્થ(-થ)ર-પેન સ્ટ્રી, [+ö.] પથ્થરની લેખણ પત્થ(થ)ર-ફાડા વિ., પું. [+ જએ ‘Àાડવુ' + ગુ. 'F' હું.
O