Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 287

પેાચિત
નેચર
નૃપાચિત વિ. સં.નૃપત્તિરૂ]રાજાને લાયક, રાજાને શેલ્મે તેવું ને વિ., પું. [જુએ ‘નેવું.'] સંવતમાં નેવુમા વર્ષને નૃ-મેધ પું. [સં.] જએ ‘નર-મેધ.’ ન-યજ્ઞ પું. [સં.] આતિથ્ય-સત્કાર, મહેમાનગીરી
ન-લેાક હું. [સં.] મનુષ્ય-લેાક, મર્ત્ય-લેાક, પૃથ્વી ઉપરના માનવ-સમૂહ [ડુક્કરના રૂપના અવતાર નુવરાહ પું. [સં.] પૌરાણિક્ર માન્યતા પ્રમાણે વિષ્ણુના નૃ-વંશ (-વંશ) પું. [સં] જએ ‘નૃ-કુલ.’ નૃવંશ-વિજ્ઞાન (નૃવંશ-) ન. [સં] જુએ ‘નૃવંશ-વિદ્યા.’ નૃવંશવિજ્ઞાની(નૃવંશ) વિ. [સં., હું ] નૃવશવિજ્ઞાનનું જાણકાર,’ ઍન્થ્રોપેાલાજિસ્ટ્’
નૃવંશ-વિદ્યા (નૃવંશ-} સ્ત્રી., નૃવંશ-શાસ્ત્ર (નૃવંશ-) ન. જ ‘નૃકુલ-વિધા’-‘ઍથ્લેલાજી'(ર.વા.)-એન્થ્રોપોલૅાછ' (.ખા.) નૃવંશશાસ્ત્રી (નૃવંશ) વિ. [[સં., પું.] નૃવંશવિદ્યાનેા જ્ઞાતા, ‘એથ્નાËજિસ્ટ’, ‘ઍન્થ્રોપોલૅજિસ્ટ’
૧૩૨૨
નુ-શંસ (નૃશંસ) વિ. [સં.] ક્રૂર, ઘાતકી. (૨) પું. નરાધમ નૃશંસ-તા (નૃશંસ-) સ્ત્રી. [સં] નૃશંસ હોવાપણું નૃ-સિંહ (-સિંહ) પું. [સં.] જુએ ‘નર-સિંહ.' નૃસિંહ-ચતુર્દશી (નૃસિંહ-) સ્રી., નૃસિંહ-જયંતી (નૃસિંહજયન્તી) સ્ત્રી. [સં.] વૈશાખ સુદિ ચૌદસ (નરસિંહ-અવતારની જન્મજયંતીની તિથિ). (સંજ્ઞા.) નૃસિંહ-રૂપ (નૃસિંહ-) ન. [સં.] અડધું માણસનું અને ધડ ઉપરનું સિંહનું સ્વરૂપ
નૃસિંહાવતાર (નૃસિંહાવતાર) પું. [+ર્સ, મવ-તાર] જુએ! ‘નૃસિંહ.’ [॰ લેવા (રૂ. × ) ખૂબ જ ગુસ્સે થવું] ^ ઉભ. [સં. મન્થાનિ>પ્રા. મન્નાળિ> અપ. અન્ના, અરે, માનદ્ જ. ગુ, ‘અનઇં,' ‘ન'] અને, તથા, તેમજ. (વ્યા.)
ને` ક્રિ. વિ. [સં. નનુ> જ. ગુ. નૈના વિકાસ] ક્રિયાપદને અંતે પ્રશ્નાર્થ સૂચવે છે: આવશેાને' વગેરે પ્રાંતીય રીતે ‘ને ' (નં.') - ‘નાં.’(૨) કવચિત્ ‘સંમતિ' સૂચવવા ‘ભલે–ને આવે' ‘છેતે - આવે' એમ ક્રિ. વિ. પછી. (વ્યા.)
ને અનુગ. [જુએ 'નું' + સા. વિ. એ' પ્ર; સૌ.માં. વૈકલ્પિક ‘નૅ’ (-નૅ)] મુખ્યત્વે સંપ્રદાનના અર્થમાં (જેમકે એ રામને નમસ્કાર કરે છે,' રામને રકમ આપે છે.' કર્તરિ - કર્માણ બેઉ પ્રયાગે સંપ્રદાન સિદ્ધ જ રહે છે.). (વ્યા.) (૨) દ્વિકર્મક ક્રિયાને યેાગે ગૌણ કર્મને માટે (જેમકે ‘એણે રામને વાત કહી.' આમાં પણ કર્તરિ કર્મણિ પ્રયેગે સંપ્રદાન જેવી સ્થિતિ. (વ્યા.) (૩) શુદ્ધ કર્મના અર્થમાં બી. વી. ને અર્થ આપે છે : હું માણસને જોઉં ' ‘હું એને મળું છું’ વગેરે. કર્મણિ થતાં જ્યારે ૫. વિ થાય છે ત્યારે ‘ને' પ્રયાાતે। નથી. – આની બીજી પણ ઝીણવટ છે.) (ન્યા.)
નેક વિ. અનુગ [જએ 'નું` + ત્રી. વિ. અને સા. વિ. વાળાં વિશેષ્યાની આવતાં એ.વ.માં વિશેષ્યમાં ‘એ' પ્રત્યય અંતર્ગત હોય ત્યારે જ વપરાય છે. અને એ પણ હવે વૈકહિપક ‘રાજાને ઘેાડૅ' ‘રાજાના ઘેાડૅ' વગેરે. (વ્યા.)] ને" (i) સ્ત્રી. [ફા. નક્] ઢાકાની નળી, નેચેા નેવું વિ. [જએ ‘નેવુ-મું’-નું લાધવ.] જુએ ‘તેવુ-મું.’
Jain Education International_2010_04
માઈ તે તે દુકાળ નિવાં પડવાથી થતા ખાડો નેવાર પું, [જુએ ‘તેવુંરું' + ગુ. ‘આ' ત. પ્ર.] વરસાદનાં નેક↑ વિ. [ા.] ન્યાયી, પ્રામાણિક, સાચું. (૨) સદ્ગુણી નીતિમાન. (૩) ધાર્મિક, (૪) માન્યવર. (૫) તીર્થ. (૬) પવિત્ર નેર પું. નિયમ, ધારો. (૨) કદ, મર્યાદા. [॰ ઠરાવવા,
૦ બાંધવા (રૂ. પ્ર.) પ્રમાણ કે ભાવ નક્કી કરવાં. ૦ રાખ (í. પ્ર.) હંદુ જાળવવી] નેકટાઇ શ્રી. [અં] ખ્રિસ્તીધર્માએ એક ધાર્મિક ચિહ્ન
તરીકે ખમીશ ઉપર આગળ લટકતી બે છેડાવાળી ગળા ફરતી બાંધે છે તે ગાંઠવાળી પટ્ટી
નૅન્ટેક સ્ત્રી. [જુએ ‘નેક' +ટેક.'] પવિત્ર અને પ્રામાણિક સંકલ્પ [કૃપાદ્રષ્ટિ નેકનજર સ્ત્રી. [જુએ નેક’+નજર.’] પવિત્ર દ્રષ્ટિ, નેકનામ વિ.જિએ ‘નૈકર’+ નામ.'], નેક-નામદાર વિ. [જુએ ‘નૈક’+ ‘નામદાર.'], નેક-નામવર વિ. જિએ ‘નેક' + 'નામવર.'] માન્યવર, નામદાર નેકનામી શ્રી. [ફા.] પવિત્ર ખ્યાતિ, સારી આબરૂ, સુ-યશ નેક-નિષ્યત, નેક-ની(-નૈ)યત સ્ત્રી. [જુએ ‘તેક’ +નિચ્ચત્ત' -ની(-)યત.'] પવિત્ર દાનત [ણિક ચુકાદે નેક-ન્યાય પું. જિઓ ‘નૈક''+સં.] પવિત્ર ન્યાય, પ્રામાને-ખત વિ. [ફા.] ભાગ્યશાળી, નસીબદાર, સુભાગી. (૨) આજ્ઞાંકિત
નેખતી સ્ત્રી. [ફા] નેકખ્ત હોવાપણું નેત્ર-લેસ [અં.] ગળાનું એક ઘરેણું, કંઠના સેાનાના પટ્ટો નેકી શ્રી. [ફા.] નેકપણું, (૨) ટેક. [॰ પેાકારવી (રૂ.પ્ર.) ગુણગાન ગાવાં (ડી હાથમાં રાખી રાજા કે ધર્માંચાર્ડની પ્રશસ્તિ પેાકારવી)] નેકીલું વિ. જએ ‘તેક ' + ગુ. ઈલું' જુએ ‘નૈક૧.' (૨) ટેકીલું
નેકા પું. જિઓ ‘નૈકૐ' + ગુ. ‘એ' સ્વાર્થે નેખમ હું ઊંડે દાટલે। ખીલે। નેખમ× (મ્ય) સ્ત્રી. ચણેલા ભાગને જમીનનું તળ અડે લેખમ ન. નાનું ગામડું
નેગ પું. [ફા. તે>જ.]
ઇષ્ટદેવને દરરોજ સામગ્રી કેટલી ધરવી એના માપના બાંધેલેા શિરસ્તે. (પુષ્ટિ.) નેગ-દ્વેગ હું. [ + સં.] નેગને અનુસરી ઇષ્ટદેવને ધરવામાં આવતી સામગ્રી. (પુષ્ટિ.) [દૂત, કાસદ નેગિયા પું. [+ ગુ. ‘થયું' ત.પ્ર.] (લા.) સંદેશ-વાહક નેગી પું. [જુએ ‘મેંગ' + ગુ‘'ત.પ્ર.] (લા.) તહેવારના દિવસે ભેટ લેનાર સેવક. (૨) ગામ-ને કર નેઇલ પું. સમુદ્ર-કાંઠા નજીક ઊગતા એ નામના એક છેડ નેગેટિવ પું. [અં.] વીજળીના આછા દબાણવાળા દંડ તાર, ઋણ-તાર. (૨) સ્ત્રી. લીધેલા કેાટાની કાચની કે ક ચકડાની સેક્યુલેાઇડની તકતી કે ફિલ્મ
ને
પું. સસલાં તેતર વગેરે પકડવાના
પ્રકારની જાળ)
નેચર પું. [અં.] સ્વભાવ, પ્રકૃતિ. (ર) સ્ત્રી.
સ્વાર્થે ત...] [‘નેક,ૐ' ત...] જુએ [એ સ્થાન
કાંસા (એક [નિયતિ, પ્રકૃતિ કુદરત, નિસર્ગ,