Page Text
________________
નિમિત્તવશાત્
નિમિત્ત-શાત્ ક્રિ.વિ. [સં.] કારણને લઈ, કારણવશાત્ નિમિત્ત-ત્રાદી વિ. [સં., પું.] સમગ્ર સૃષ્ટિનું નિમિત્ત કારણ પણ પરબ્રહ્મ પરમાત્મા છે એ પ્રકારના મત-સિદ્ધાંતમાં માનનારુ નિમિ(-મે)ષ પું., સ્ત્રી, [સં., પું.] આંખના પલકારા, આંખનું મટકું (કાલગણનાનું એક માપ) નિમિ(-એ)ષ-કાલ(-ળ) પું. [સં.] આંખના એક પલકારા જેટલેા સમય
૧ર૬
નિમિ(એ)ષ-માત્ર વિ. [સાં.] પલકારા જેટલા સમયના માપનું નિમિ("મે)Àા મેષ પું., શ્રી. સં. નિનિ(-મે)-૫ + જન્મેલ, પું. આંખની ઉધાડ-વાસ અને એટલે સમય નિ-મીલક વિ. [સં.] (લા.) આંખા મીંચીને ગાનાર નિ-મીલન ન. [સં.] બિડાઈ જવું એ, મીંચાવું એ-વીંચાવું એ (ર) (લા.) તારા-મૈત્રક
નિ-મીલિત વિ. [સં.] બાડી દીધેલું, માંચી-વીંચો દીધેલું નિમીલનેાન્સીલન ન. [.સં. ત્તિ-મૌન + ઉમ્મીજીન] આંખ મીંચવી અને ઉધાડવી એ, નિમિષા મૈત્ર નિમેષ જુએ ‘નિમિય.’ નિમેષ-કાલ(-ળ) જએ ‘નિમિષ-કાલ(-ળ).' નિમેષ-માત્ર જ ‘નિમિષ-માત્ર.’ નિમેષેન્મેષ જએ ‘નિમિષા મેષ.’ [(૩) ઊંડું નિમ્ન વિ. [સં.] નીચેનું, નીચે રહેલું. (૨) નીચાણવાળું, નિમ્ન-ગા વિ., શ્રી. [સં.] નદી નિમ્ન-તર વિ. [સં.] ઊતરતી કાટિનું, ઇન્ફીરિયર’ નિમ્નતા સ્ત્રી. [સં.] નીચું હોવાપણું. (ર) નીચાણ. (૩) ઊંડાણ નિમ્ન-લિખિત વિ. [સં] નીચેની બાજુએ લખેલું નિમ્ના વિ. સં. નિમ્નત] નીચે પ્રમાણે કહેલું, નીચે જણાવેલું
નિમ્નેદર વિ. સં. નિમ્ન +૩] અંતર્વાંળ, ‘કાÈઇવ’ નિમ્નાનંત વિ. સં. નિમ્ન + ૩ñત્ત] નીચું અને ઊંચું નિયત વ. [સં.] નિયમમાં-કાબૂમાં રહેલું કે રાખેલું, અંકુશમાં રાખેલું. (૨) નક્કી કરેલું, નક્કી થયેલું, નિીત, નિશ્ચિત,‘ફિક્સ્ડ’‘પ્રિસ્ક્રાઇડ.’(૩)નિમાયેલું, ‘એપેઇન્ટેડ' નિયતકાલિક, નિયતકાલીન વિ. [સં.] નક્કી કરેલા સમય પ્રમાણેનું, (ર) ન. (લા.) સામયિક, વર્તમાનપત્ર, પિરિયેાડિકલ’
નિયત-તારીખી વિ. [+જુએ ‘તારીખ' + ગુ. ‘ઈ' ત.પ્ર.] નક્કી કરેલા દિવસનું, ‘યૂ-ડેઇટ’ [‘રિટર્ન’ નિયત-પત્રક ન. [સં.] ભરી મેકલવાનું તે તે કાગળિયું, નિયત-પેશાક હું. [જુએ પેશાક.] નક્કી કરેલી વેશક્ષા, ‘કોમ,’ ‘યુનિફોર્મ’ (ગ.) નિયત-રેખા સ્ત્રી. [સં.] એક ચોક્કસ પ્રકારની રેખા, દર્શિકા, નિયતવાસી વિ. [સં., પું.] નક્કી કરેલા સ્થાનમાં નક્કી કરેલા સમય માટે રહેનારું
નિયતાત્મા વિ. સં. નિયજ્ઞ + આત્મા] જેના આત્મા નિચમમાં-કામમાં છે તેવું, જિતાત્મા, સંયમી નિયતાપ્તિ સ્રી. [સં, નિયત + પ્રાપ્તિ] નાટય-રચનામાં શરૂ કરેલા કાર્યનું ઇષ્ટ પરિણામ. (નાટય.) નિયતાથે પું. [સ. નિયજ્ઞ + અર્થ] નક્કી કરેલે અર્થ, નિશ્ચિત
Jain Education International 2010_04
નિયમ
માના
[ખારાક
નિયતાહાર પું. [સં. નિ-વૃત + માન્ધાર્] નક્કી કર્યા મુજમના નિયતાહારી વિ. [સં., પું.] નક્કી કર્યા મુજબના ખેારાક લેનાર નિયતિ શ્રી, [સં.] નિયમ, ઈશ્વરી કાયદા, ‘ડેસ્ટિની.’ (૨) કુદરત, પ્રકૃતિ, ‘ન ચર.' (૩) ભાગ્ય, નસીબ નિયતિ-ભાવ પું. [સં.] ભાગ્ય, નસીબ, ‘ફ઼ાગ્ન' નિયતિ-વાદ પું. [સં.] બધું જ કુદરતના ક્રમ પ્રમાણે થયા કરે છે એ પ્રમાણેના મત-સિદ્ધાંત. (૨) દેવ-વાદ, કર્મ-વાદ, પ્રારબ્ધ-વાદ, ‘ડિટમિનિઝમ' (દ.ખા.), ‘કેટલિઝમ' (મ.હ.) નિયતવાદી વિ. [સં., પું.] નિયત-વાદમાં માનનારું, ‘કેટ લિસ્ટ’ નિયતેંદ્રિય (નિયતેન્દ્રિય) વિ. [સં. ત્તિ-યજ્ઞ + ન્દ્રિય] જેની ઇંદ્રિયેા કાબૂમાં છે તેવું, જિતેંદ્રિય, સંયમી નિયમ પું. [સં.] ચિત્તનું દમન, સંયમ. (૨) શૌચ વગેરેનું પાલન. (ધર્મ.) (૩) ધારા, ધેારણ, દસ્તૂર, રિવાજ ‘લ,’ ‘આર્ટિકલ.’(૪) પ્રણાલી. (૫) વ્રત.[॰પાળવા (રૂ.પ્ર.) વ્રતનું પાલન કરવું. (૨) ધેારણ જાળવવું, છ બાંધવા (રૂ. પ્ર.) રિવાજ કરવા. ॰ રાખવા, ॰ લેવા (રૂ.પ્ર.) વ્રત લેવું] નિયમ-ચર્યા સ્ત્રી, [સં.] નિયમ પ્રમાણેનું •આ-ચરણ. (૨)
વ્રત-પાલન
નિયમચારી વિ. [સં., પું.] વ્રતનું પાલન કરનાર નિયમ-જત વિ. [સં.] ધારા-ધેારણથી આંધળી રીતે બંધાયેલું, ‘રિડિ’
નિ-યમન ન. [સ,] અંકુશમાં રાખવું એ, કામાં રાખવાપણું, નિ-યંત્રણ, કોન્ટ્રોલ,’ ‘ડિસિપ્લિન.’ (ર) વ્યવસ્થિત કરવું એ, ‘રેગ્યુલેશન.’ (૩) શાસન, રિઝેશન’ નિયમ-પદ્ધતિ શ્રી. [સં.] નિયમ દ્વારા બનતી રસમ નિયમ-પુરઃસર, નિયમ-પૂર્વીક ક્રિ.વિ. [સં.] નિયમ પ્રમાણે, ધારા-ધેારણને અનુસરીને [કરવાના બંધનવાળું નિયમ-દ્ધ વિ. [સં.] નિયમેકમાં બંધાયેલું, નિયમ પ્રમાણે નિયમબદ્ધતા સ્ત્રી. [સં.] નિયમબદ્ધ હેાવાપણું, ‘રિજિડિટી’ નિયમ-બાહ્ય વિ. [સં] કાયદા વિરુદ્ધ, કાનૂન બહારનું, આઉટ ઑફ ઑર્ડર' (આ.ખા.) નિયમ-ભંગ (-ભ) પું. [સં.] નિયમનું ઉલ્લંઘન, કાયદા વિરુદ્ધનું વર્તન નિયમ-અદ્ધ નિયમ-મય વિ. [સં.] નિયમને ચુસ્તપણે-વળગી રહેલું, નિયમલક્ષી વિ. [સં., પું.]નિયમને ધ્યાનમાં રાખી વર્તનારું, નિયમાનુસાર કામ કરનારું, ‘કૅર્મેલિસ્ટિક' (અ.ક.) નિયમ-શ વિ. [સં.] નિયમોને અધીન રહેલું નિયમવશ-તા સ્ત્રી, [સ.] નિયમ-વશ સ્થિતિ, નિયમાનું પાલન કરવાપણું, શિસ્ત, ‘ડેસિપ્લિન' (ન.ભા.) નિયમ-વિધિપું [સં] નિયમાથી નક્કી થયેલી ક્રિયા નિયમ-વિરુદ્ધ વિ. [સં.] ધારા-ધેારણનું ઉલ્લંધન થતું હોય તેવું, ગેરકાયદે, ગેર-બંધારણીય. ‘ઇર્-રેગ્યુલર’ નિયમવિરુદ્ધતા સ્ત્રી. [સં.] નિયમ-વિરુદ્ધ હોવાપણું નિયમવિરાધ પું. [સં.] કાયદાને ઉથલાવી નાખવાની ક્રિયા, ગેરકાયટ કાર્ય
નિયમસર ક્રિ.વિ. [+≈એ સર.'] નિયમ પ્રમાણે, કાયદાને અનુસરી, ધેારણસર, ‘રેગ્યુલર'
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016073 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1981 |
| Total Pages | 1294 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 39 MB |