Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 1110

શૂર-વાર
ર-વીર વિ. સં., બંને સમાનાર્થી શબ્દોના દ્વિર્ભાવ] જઆ ‘શૂર.અે
૧,
+ ગુ. ‘*' સ્વાર્થે
ર-સેન પું. [સં] જુએ શ્ર‘(૩).' (૨) મથુરાની આસપાસના પ્રાચીન પ્રદેશ, પ્રાચીન મથુરા-મંડળ. (સંજ્ઞા.) રા-તન ન. [સં, શૂ દ્વારા], રા-પણ ન. [જઆ + ગુ. ‘પણ' ત.પ્ર.] ઉત્કટ બહાદુરી, શૌર્ય રા-વઢ (-ટચ) શ્રી. [જએ શૂ' + ગુ. વટ' ત.પ્ર.] શૂરવીર-તા, બહાદુરી [. હું વિ. [સં. ત.પ્ર.] જુએ .રું-પૂ ૐ વિ. [+≈એ ‘પૂરું.’] ખૂબ જ શૂર, ધણું જ બહાદુર રા-પૂરા પું. જિઆ શ્ર-પૂરું.'] યુદ્ધો વગેરેમાં પૂરા શૌર્યથી મરણ પામેલા (જેની ખાંભી ખેડવામાં આવી હાય તેવા) પુરુષ શ્ચર્યં ન. [સં.,પું.,ન. સૂપડું શૂપણુખા સ્ત્રી. [સં.] રાવણની એ નામની એક બહેન (જે દંડકારણ્યવાસી રામ-લક્ષ્મણ-સીતાને પજવવા આવતાં લક્ષ્મણે જેનાં નાક-કાન કાપી નાખ્યાં હતાં.). (સંજ્ઞા.) શૂર્પોર ન. [સંસ્કૃતાભાસી] વસઈ નજીકમાંણ-કાંઠે આવેલા એ નામના એક પ્રાચીન ટાપુ, સેાપારા. (બૌદ્ધોનું સ્થાન હતું), (સંજ્ઞા.) [એક હથિયાર શૂલ ન. [સં.,પું,ન.] અણીદાર કુળું. (૨) શ્લલા જેવું શૂલ-ધારિણી શ્રી. [સં.] દુર્ગા દેવી લ-ધારી વિ. પું. [સ.,પું.], શલ-પાણિ પું. [સં.,બ.ત્રી.] શિવ, મહાદેવ, શંભુ, શંકર, લી શૂલપાણીશ્વર પુ. [+સેં. ક્ષ] નર્મદા-કિનારે રાજ પીપળા નજીકના નદીના એક ધેાધ પાસેના શિવાલયમાંના મહાદેવ. (સંજ્ઞા.) (ભલથી ‘શૂલપાણેશ્વર’ ઉચ્ચારાય છે.) લ-યાગ ૫. [સ,] જયેાાંતયમાંના એક અશુભ યૅાગ. (જ્યેા.) શૈલી વિ., પુ`. [સ,પું.] જએ ‘ફૂલ-ધારી.'
૧
એક પ્રકારના વાત-રાગ
ર
શુળ જઆ ‘ફૂલ.’(ર) શરીરમાં ભેાંકાવાના પ્રકારનું દુઃખ, [પાતળા લાંબા ક્રાંટા શૂળ (-૨) શ્રી. [સં. રજૂ, પુ.,ન.] બાવળ વગેરેના શૂળી સ્ત્રી. [સં. રાજા દ્વારા દેહાંત દંડની સજા પામેલાને ગળે શૂળ ભોંકાય તેવા પ્રકારના ચાંત્રિક માંચડા, [ ૦ ઉપર સૂવા જવું (-ઉપરથ) (રૂ.પ્ર.) જીવને ોખમે ઝંપલાવવું, ♦એ ચઢ(ઢા)વવું (રૂ.પ્ર.) આંખે આવે એ રીતે આગળ કરવું]
શૃગાલ ન. [સેં.,પું.] શિયાળ, કાલુ [માળા. (૩) એડી શંખણા (ભૃખલા) સ્રી. [સં.] સાંકળ. (૨) પરંપરા, હારખલા-બદ્ધ (શ્લા-) વિ. [સં.], શ્ ́ખલાંક્રિત (ભૃઙ્ગલા(ક્રિત) વિ. [+ સં. અતિ], શુખલિત (શુલિત) વિ. [સં.] સાંકળે બાંધેલું. (૨) ક્રમ-બદ્ધ.(૩) જેડાયેલું, સંકળાયેલું શ્ર્ફીંગ (શુ) ન. [સં.] શિંગડું. (૨) શિખર, ટોચ. (3) અણી શૃંગાર (ભૃર) કું. [સં.] શરીર વગેરેની સર્જાવટ. (૨) ઘરેણું, અલંકાર, આ-ભૂષણ, (૩) પુષ્ટિમાર્ગીય મંદરામાં પહેલી મંગળાની સેવા પછીની ઢાકારને વાઘાવ ભૂષણ વગેરેની સેવા અને એનાં દર્શન. (પુષ્ટિ.) (૪) રતિ જેના સ્થાયી ભાવ છે તેવા કાવ્યને એક રસ. (કાવ્ય.)
-
કા ૧૩૫
૨૧૪૫
રોગ
શૃંગાર-આરતી (ભૃઙ્ગ-) શ્રી. [+ એ‘આરતી.'] પુષ્ટિમાય મંદિરોમાં શૃંગારનાં કરાવાતાં દર્દીન વખતે કરવામાં આવતી ભગવાનની આરતી. (પુષ્ટિ.) શૃંગાર-રસ (ભૃઙ્ગાર-) પું. [સં.] જુએ ‘શૃંગાર(૪).’ શું ગારવું (શ્રનું) સ.કિ. [ä. શુદ્ર, “ના. ધા.] શણગાર કરવા, શણગારવું. શંગારાવું (ભૃગારવું) કર્મણિ, ક્રિ શૃંગારાવવું (ભૃગરાવવું) પ્રે., સક્રિ
શૃંગારાવવું, ભૃંગરાવું (x) જ શુંગારનું’માં, શૃંગારિત (શુારિત) વિ. [સં] જેને શૃંગાર કરવામાં આવ્યા હાય તેનું, શણગારેલું, વિભૂષિત
શૃંગારી (શ્રી) વિ. [સં.,પું.] શૃંગારને લગતું. (ર) શૃંગાર કરનારું. (૩) ઇશ્કી
શૃંગી (શૃગી) વિ. [સં.,પું.] શિંગડાવાળું. (૨) શિખરવાળું શગાર (શુગી) શ્રી. [સં.] રણ-શિંગું
શે (શૅ) ક્રિ.વિ. [જુઆ‘શું’+ ગુ. એ' ત્રી. વિ., એ.વ.,પ્ર.] શા માટે. (૨)વિ. કયું ('શે કારણે ?) શેર (શ) ક્રિ.વિ. [જુએ ‘શું॰' + ગુ. ‘એ' સા.વિ., એ,વ.,
પ્ર.] કાં
શેઇકલૅન્ડ ઇએ ‘શેકહૅન્ડ.' [ગાળા ઉપરનું ઢાંકણું શેઇઢ પું. [અં.] છાંયા, છાંયડા, શીજું. (૨) વીજળીના શેક હું. [જુએ ‘શેકવું.’] (શરીરને અગ્નિ સામે કે લૂગડાના ગાઢા તપાવી ચા રબરની કાથળી કે શીશામાં ગરમ પાણી નાખી એનાથી) શેકવું એ, ગરમાવે લેવાઆપવા એ શેણ ન., શેકથી સ્ત્રી. [જ શેકવું'+ગુ. ‘અણુ’અણી' કૃ.પ્ર.] શેકવું એ(ડાં મકાઈ ડોડા પેપટા વગેરે), (૨) ભંજવું એ (જુવાર કમળ-કાકડી વગેરેની ધાણી બનાવવા) શેલાં ન., ખ.૧. [રવા.] વલખાં, કુાંફાં
શેકવું સ.ક્રિ [મરા. ‘શેક્યું,'હિં, સેકના’] શરીરને અગ્નિ સામે કૅલ ગડાના ગેટેડ તપાવી યા ખરની કોથળી કે શશામાં ગરમ પાણી નાખી એનાથી તપતું રાખવું, ગરમી આપવી. (૨) (ઠંડાં મકાઈ-ડાડાપાપટા વગેરે અડધું પડકું) પકવવાં. (૩) (જુવાર કમળ-કાકડી વગેરેની ધાણી અનાવવા) ભંજવું. (૪) (લા.) માનસિક તાપ આપવા. [ શેકી ના(-નાં)ખવું (૩.પ્ર.) ખૂબ જ સંતાપ આપવેા, ખૂબ જ પજવવું. શેકીને લાવવું (રૂ.પ્ર.) સારી રીતે ઢો આપી પછી મીઠા શબ્દ કહેવા. (૨) નુકસાન પ્રથમ કરી પછી લાભ આપવા. આંતરડી શેકવી. (રૂ.પ્ર.) માનસિક પરિતાપ આપવા. હાંડકાં શેકવાં (રૂ.પ્ર.) સખત માર મારવા. (૨) ભૂખે મારવું.] શેકાવું કર્મણિ, G. રોકાવવું કે, સક્રિ
.
રો( !)ક-હેન્દ્ર સી. [.] સામસામા બેઉના જમણા હાથના પન્ન મિલાવી સત્કાર નિમિત્ત હલાવવા એ, હસ્ત-ધૂનન શેઢાવવું, રોકાવું જઆ ‘રાકનું’માં, શેક્સિપેયર પું. [અં.] મધ્યકાલના એક અંગ્રેજ નાટષશેખ (શેખ)પું. [અર. શખ] અરબ ટાળીએના આગેવાન વડીલ. (૨) મુસલમાનામાં એ પ્રકારની એક અવટંક અને એના પુરુષ. (સંજ્ઞા.)
[કવિ. (સંજ્ઞા.)