Page Text
________________
પ્રમાલિશા—પ્રમેથ]
प्रमादिका स्त्री. (प्रमादोऽनवधानताऽस्त्यस्याः प्रमाद + +ટા) પ્રમાદી સ્ત્રી, જેનું કન્યાપણું નાશ પામ્યું હોય તેવી છોકરી, સંભાળ વિનાની સ્ત્રી. प्रमादिन् त्रि. (प्रमादः नित्ययोगे इनि न तु अस्त्यर्थे ) નિત્ય પ્રમાદવાળું -‘: પ્રમાવી સ યં ન હન્યતે'ડેટ: । (પું. પ્ર+મ ્+ન) સાઠ સંવત્સરોમાંનો એક સંવત્સર.
शब्दरत्नमहोदधिः ।
પ્રમાદ ન. (પ્ર+નવું+પત્) ગફલત, પ્રમાદપણું, ગાફેલપણું. प्रमाद्यतस् અન્ય. (પ્રમાદ્ય+પન્વર્થે તસિહ)
પ્રમાદપણાથી, ગફલતથી.
પ્રમાપળ(ન.) 7. (પ્ર+મીગ્-હિંસામાં+સ્વાર્થે નિર્+ આત્વે પુત્ત ન્યુટ્) ઠાર મારવું, મારી નાંખવું, વધ, હત્યા - अस्थिमतां तु सत्त्वानां सहसस्य प्रमापणे - मनु०
११ । १४१ ।
પ્રમાણુ ત્રિ. (પ્ર+પી+તાછીત્યે ઉગ્) મરણ પામવાના સ્વભાવવાળું, મરણશીલ.
પ્રમિત ત્રિ. (પ્ર+મિ મૌ, વા+ક્ત) જાણેલ, માપેલ, પ્રથમ નક્કી કરેલ, પ્રથમ ધારેલ, મર્યાદિત મિતવિષયાં शक्ति विदन्- महावी० १।५१ । - प्रमिताल्याशनं मद्यं तीक्ष्णं मैथुनसेवनम् - निदाने । प्रमिताक्षरा स्त्री. (प्रमितानि परिमितानि अक्षराणि यस्याम्) તે નામની “મુહૂર્ત ચિંતામણિ' નામના ગ્રંથની ટીકા, ‘સિદ્ધાન્તશિરોમણિ’ની વ્યાખ્યારૂપ ટીકા, બાર અક્ષરના ચરણવાળો એક છન્દ. પ્રમિતિ સ્ત્રી. (પ્ર+મિ, મા વા+ત્તિન્ો યથાર્થ જ્ઞાન, ભ્રમરહિત જ્ઞાન-સંશયરહિત જ્ઞાન, માપ, માપવું, આપેલી વસ્તુનું માપ ‘આટલું છે' એ જાતનું જ્ઞાન. પ્રમીત ત્રિ. (પ્ર+મિ ્+ત) મૂતરેલ, પેશાબ કરેલ, ઘટ્ટ,
ઘાટું -દ્ઘોષિળાં પ્રમીતાનાં નિમિષ્યન્તિવૃદિામ્ ચરજે ૨૨. ૩૦ ! (વું.) મેઘ. પ્રમીત ત્રિ., પ્રીતિ સ્ત્રી., (પ્ર+મીગ્+હિંસાં વત્ત/ પ્ર+મી+ક્તિનૢ) મરેલ, મૂએલું, (કું.) યજ્ઞ માટે હણેલ પશુ. પ્રમીત્ઝા શ્રી. (પ્રમીનમ્, પ્ર+મી+ભાવે અ+ટાવ્) તંદ્રા, ઘેન, સ્ત્રીઓના શાસનની પ્રભુતા પામેલ સ્ત્રીનું નામ. (જ્યારે અર્જુનનો ઘોડો પ્રમીલાના રાજ્યમાં પહોંચ્યો તો તેણે અર્જુન સાથે યુદ્ધ કર્યું પણ અર્જુન વિજયી થયો ત્યારે પ્રમીલા અર્જુનને પરણી.)
Jain Education International
१५०९
પ્રભુલ ન. (પ્રત્કૃષ્ટ મુદ્ઘમારમ્ભ:) શ્રેષ્ઠ આરંભ, સારો પ્રારંભ. (ત્રિ. પ્રષ્ટ મુદ્યું યસ્ય) પ્રધાન બનીને (સમાસના અંતે) વાસુપ્રિમુલા:-મા૦-૨ારૂ૮। થી યુક્ત, સહિત -પ્રીતિપ્રમુવચનું સ્વાતં વ્યાનહારમેઘ૦ ૪। પહેલું, પ્રથમ, ઉપરી, શ્રેષ્ઠ-અત્યન્ત ઉત્તમ, માન્ય. (પું. પ્રષ્ટ મુસ્લમસ્ય) આદરણીય પુરુષ, સમૂહ, પુત્રાગ વૃક્ષ, અધ્યાય અગર પરિચ્છેદનો આરંભ.
प्रमुखता स्त्री, प्रमुखत्व न. ( प्रमुखस्य भावः तल्+टाप् +ત્વ) પ્રમુખપણું, મુખ્યપણું, શ્રેષ્ઠપણું વગેરે. પ્રમુખ્ય ત્રિ. (પ્ર+મુદ્દ+ક્ત) મૂર્છિત, અચેતન, વિશેષ
પ્રિય.
પ્રમુખ્ય ત્રિ. (પ્રમુશ્રુતિ, પ્ર+મુ+) સારી રીતે મૂકનાર, છોડનાર. (પું. પ્ર+મુ+) તે નામનો એક ઋષિ. પ્રમુત્તુ (પુ.) એક ૠષિવિશેષ.
પ્રભુત્ ત્રિ. (પ્રભૃષ્ટા મુવ્ યસ્ય) હર્ષ પામેલું, અત્યંત હર્ષવાળું, આનંદી (પુ.) તે નામે એક દેવ. (સ્ત્રી. પ્રત્કૃષ્ટા મુક્) અત્યન્ત આનંદ, ઘણો હર્ષ श्रुत्वा तु पार्थिवस्यैतत् संवर्तः प्रमुदं गतः -
महा० १४।७।६।
પ્રભુલિત ત્રિ. (પ્ર+મુ+ત્તર વર્તે) હર્ષ પામેલ, અત્યન્ત આનંદ પામેલ, ખુશ થયેલ -વાવાદ્દતિ પ્રભુતિઃ પુરુષઃ पुराणः - देवीभाग० १ । १२ । ४७ । प्रमुदितवदना, प्रमुदितहृदया स्त्री. (प्रमुदितं वदनं યસ્યા:/ પ્રમુદ્રિત હત્ત્વ વસ્યાઃ) હર્ષ પામેલા મુખવાળીહૃદયવાળી સ્ત્રી, તે નામનો એક છન્દ. પ્રભૂત, પ્રભૂતસંજ્ઞ ત્રિ. (પ્ર+મૂ+ત્ત/પ્રમૂઢા સંજ્ઞા યસ્ય)
મૂર્ખ, મોહ પામેલ, મૂંઝાયેલ, અજ્ઞાની, બાવડું. પ્રવૃત્ત અવ્ય. (પ્રકૃષ્ટા પૃ યત્ર અવ્યયી.) ઘણાં મૃગોવાળું. પ્રવૃત્તન. (પ્રત્કૃષ્ટ મૃત પ્રાળિહિંસિત યંત્ર) ખેતીરૂપ
આજીવિકાનો ઉપાય-કૃષિકર્મ, મૃતક. પ્રભૃષ્ટ ત્રિ. (પ્રિ+મૃ+વૃત્ત) સાફ-સ્વચ્છ કરેલું, શુદ્ધ કરેલું.
પ્રમેતિ ત્રિ. (પ્ર+મિ+ત્ત) ઘી કે તેલ વગેરેથી ચીકણું. પ્રમેય ત્રિ. (પ્ર+માં+મળિ યત્ માપવા યોગ્ય, પ્રમાાન
વિષયક પદાર્થ, અનુમાન કરવા યોગ્ય, અવધારણનિશ્ચય કરવા યોગ્ય, સિદ્ધ કરવા લાયક, પ્રતિપાદન કરવા યોગ્ય (7.) નિશ્ચિત જ્ઞાનની વસ્તુ, સાધ્ય, ઉપસંહાર, સિદ્ધ કરવા યોગ્ય વાત.
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016068 |
| Book Title | Shabdaratnamahodadhi Part 2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Muktivijay, Ambalal P Shah |
| Publisher | Vijaynitisurishwarji Jain Pustakalaya Trust Ahmedabad |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 838 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 23 MB |